Öncelikli Dönüşüm Programları (2014 - 2018)
ONUNCU KALKINMA PLANI - ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
1. ÖNCELİKLİ DÖNÜŞÜM PROGRAMLARI
1126. 2023 hedeflerine ve Onuncu Kalkınma Planının amaçlarına ulaşılabilmesi açısından önem taşıyan, temel yapısal sorunlara çözüm olabilecek, dönüşüm sürecine katkıda bulunabilecek, genellikle birden fazla bakanlığın sorumluluk alanına giren, kurumlar arası etkin koordinasyon ve sorumluluk gerektiren kritik reform alanları için “Öncelikli Dönüşüm Programları” tasarlanmıştır.
1127. Öncelikli Dönüşüm Programları, program havuzunun yönetilebilir ve sonuçlarının ölçülebilir olması açısından sınırlı sayıda tutulmuştur. Sektörel ve sektörler arası bir yaklaşımla oluşturulan programlar kapsamında rehber niteliğinde olmak üzere, programın amacı ve kapsamına, hedeflerine, performans göstergelerine ve bileşenlerine yer verilmiş; ayrıca programlar için merkezi düzeyde uygulama mekanizması ve müdahale araçları tasarlanmış; bileşenlerden ve koordinasyondan sorumlu kurumlar belirlenmiştir.
1128. Öncelikli Dönüşüm Programlarının tasarımında 2. bölümde yer alan politikalarla bağlantı kurulmuş, bu politikaların etkin bir şekilde hayata geçirilebilmesi için programların temel unsurları ortaya konulmuştur. Tasarlanan programların ayrıntıları, alt bileşenleri, uygulama faaliyet ve projeleri, bütçe ihtiyacı ve mevzuat altyapısı Planın TBMM’de kabulünden sonra koordinatörlerin ve bileşenlerden sorumlu Bakanlıkların ortak katılım ve katkılarıyla eylem planları haline getirilecek, nihai tasarım ve uygulama usul ve esasları Yüksek Planlama Kurulu Kararıyla belirlenecektir.
1129. Öncelikli Dönüşüm Programlarının hayata geçirilmesine yönelik eylem planlarının hazırlanmasının, uygulanmasının, izlenmesinin ve değerlendirilmesinin koordinasyonundan Kalkınma Bakanlığı sorumludur.
1130. Yüksek Planlama Kurulu, Programların uygulama sonuçlarını da dikkate alarak programların gerektiğinde revizyonunda yetkili olacaktır.
1131. Söz konusu Programlar, ihtiyaç duyulan mevzuat, idari karar ve finansman bakımından bütün kamu kurum ve kuruluşları nezdinde öncelikli olarak ele alınacaktır.
1.1. ÜRETİMDE VERİMLİLİĞİN ARTIRILMASI PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Verimlilik artışı; ekonomide üretim kapasitesinin artırılması, rekabet gücünün geliştirilmesi ve büyümenin hızlandırılması açısından kritik önem taşımaktadır. 1981-2012 döneminde yüzde 4,3 olarak gerçekleşen ortalama büyümenin yalnızca 0,2 puanı TFV artışından kaynaklanmıştır. Bu nedenle, Onuncu Kalkınma Planı döneminde verimlilik odaklı bir yaklaşımla rekabet gücü artırılarak cari açık sorunu yaşanmadan yüksek ve istikrarlı büyümeye ulaşılması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, Üretimde Verimliliğin Artırılması Programıyla, verimlilik algısının geliştirilmesi, üretim süreçlerinin iyileştirilmesi, katma değerin artırılması ve böylelikle söz konusu hedefe katkı sağlanması amaçlanmaktadır.
Onuncu Plan döneminde altyapı yatırımları, doğrudan yabancı yatırım, Ar-Ge ve eğitim gibi alanlarda uygulanacak politikalar verimlilik artışlarını destekleyici olacaktır. Bununla beraber, hedeflere ulaşmak açısından mikro ölçekte ilave politikalara da ihtiyaç duyulmaktadır.
Türkiye ekonomisinde verimlilik artışının düşük olmasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Bu nedenlerden biri, küçük firmaların büyüme motivasyonlarının sınırlı kalması ve dolayısıyla ölçek ekonomilerinden yeterince yararlanamamalarıdır. Ayrıca, işletmeler arası etkileşimin zayıflığı nedeniyle değer zincirleri gerekli ölçüde güçlenememiştir. Nitekim ülkemizde, büyük ölçekli işletmelerin (250+ istihdam) işgücü verimliliği düzeyi, küçük ölçekli işletmelerin (1-19 istihdam) verimlilik düzeyinin yaklaşık 5,5 katına kadar ulaşmaktadır. Verimlilik artışlarının düşük olmasının diğer önemli sebepleri ise teknoloji geliştirme ve kullanım kapasitesinin yetersiz kalması ve işgücü niteliğinin ortalamada düşük olmasıdır. Bu bağlamda, verimlilik algısını geliştirme çalışmaları yanında, kurumsallaşmanın artırılması, üretim süreçlerinin geliştirilmesi ve ölçek sorunlarının azaltılmasına yönelik faaliyetlerin yürütülmesi yerinde olacaktır.
Bu program üretim alanlarında verimliliğin artırılmasına yönelik tasarlanmış olmakla birlikte, ayrı bir program olarak ele alınan enerji verimliliği konusu kapsam dışında tutulmuştur. Ayrıca program özel sektör üretimine odaklı olarak tasarlanmış, kamu kesiminde etkinlik konusu ayrı bir programda ele alınmıştır. Programın sonuçları ithalata bağımlılığın azaltılması ve yurtiçi tasarrufların artırılması programlarına katkıda bulunacak; eğitim, mesleki beceri, teknoloji, Ar-Ge ve kayıt dışılık konuları için oluşturulan diğer programlar ise bu programa önemli girdi sağlayacaktır.
ii. Program Hedefi
Sanayi sektöründe TFV’nin büyümeye katkısının yüzde 20’nin üzerine çıkarılması
iii. Performans Göstergeleri
Küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik kurumsallaşma ve verimlilik algısı anket sonuçları
İmalat sanayiinde firma ölçeğine göre işgücü verimliliği farkı
Sanayi sektöründe kısmi işgücü verimliliği
Sanayi sektöründe toplam faktör verimliliği
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Verimlilik Algısının ve Verimliliği Artırmaya Yönelik Uygulama Kapasitesinin Güçlendirilmesi
İşletmelerin iyi örneklerle buluşturulması yoluyla deneyim aktarımının sağlanması
Firmalarda farkındalığın ve verimlilik artırma teknikleri konusundaki kapasitenin etkin danışmanlık hizmetleri yoluyla yükseltilmesi
2. Bileşen: İşletmelerde Kurumsallaşmanın Geliştirilmesi
Kurumsal yönetim anlayışının geliştirilmesi amacıyla danışmanlık hizmetleri verilmesi, yasal mevzuatın geliştirilmesi ve teşvik mekanizmasının gözden geçirilmesi
3. Bileşen: Üretim Süreçlerinin Geliştirilmesi
Teknoloji kullanımında ve üretim süreçlerinin geliştirilmesinde örnek firmalarla diğer firmaların etkileşiminin sağlanması ve üretim süreçleri konusunda danışmanlık hizmeti verilmesi
Üretimde kullanılan enerji dışı girdilerin daha verimli kullanımının sağlanması
Mevcut istihdam edilenlerin niteliğinin artırılmasına yönelik hizmet içi eğitimlerin desteklenmesi
4. Bileşen: İşletmelerde Ölçek Ekonomilerinin Desteklenmesi
Pazara erişim imkânlarının artırılması
Ürün tasarımı, ürün çeşitlendirmesi, markalaşma, pazarlama ve tanıtım gibi konularda firmaların kapasitesinin artırılması
Finansmana ve teşviklere erişim konusunda küçük/orta ölçekli firmaların sorunlarının azaltılması
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Kalkınma Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı
2. Bileşen: KOSGEB
3. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
4. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı
1.2. İTHALATA OLAN BAĞIMLILIĞIN AZALTILMASI PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Dış finansman imkânlarının iyileşmesiyle birlikte artan sermaye girişi, TL’nin genel olarak yabancı paralar karşısında güçlenmesine, kredi imkânlarının artmasına, yurtiçi talebin canlanmasına ve ithalatın ivme kazanmasına neden olmuştur. Bu gelişme, üretim sürecinde ithal girdi kullanımını artırırken, giderek yurtiçi ara malları üretimi aleyhine bir ortam oluşturmuştur. Nitekim ara malı ithalatının GSYH içindeki payı 2000 yılındaki yüzde 13,6 (enerji hariç yüzde 10,1) seviyesinden 2011 yılında yüzde 22,4 (enerji hariç yüzde 15,6) seviyesine yükselmiştir. Ara malı ithalatındaki bu artış eğilimi, istikrarlı ve sürdürülebilir büyüme için üretim sürecinde yurtiçi kaynakların daha etkin ve verimli kullanılmasının önemine işaret etmektedir. Bu çerçevede, yurtiçinde üretilen ürünlerin standart ve kaliteleri ile teknoloji kapasitesinin yükseltilmesinin desteklenmesi; yurtiçinde üretilen özellikle ara mallarında kullanıcılar arasında bilgi ve farkındalık düzeyinin artırılması; kamu alımlarında yurtiçinde üretilen ve yerli girdileri kullanan nihai ürünlerin tercih edilmesi; yerli doğal kaynakların etkin kullanımı; atıkların ekonomiye kazandırılması ve enerji, ulaşım, işgücü gibi üretim maliyetlerinin düşürülmesi yönünde tedbirler alınması gerekmektedir.
Üretimde ithal ürün kullanımını dengeleme amacıyla tüm bu tedbirleri alırken, mevcut kaynakların verimsiz alanlara yönlendirilerek orta ve uzun vadede amaçlananın aksine ekonomide rekabet gücü kaybına yol açacak bir üretim yapısı oluşmamasına özen gösterilecektir. Bu programla, üretimde dönüşümün yüksek katma değerli ürünler lehine sağlanması ve yerli girdi üretiminin ve kullanımının teşvik edilmesi yoluyla ithalata olan bağımlılığın azaltılması amaçlanmaktadır.
Üretim sürecinde ithalata olan bağımlılık incelenirken, ilgili programlar olması nedeniyle dış ticaret açığında önemli yer tutan enerji ithalatı bu program kapsamı dışında tutulmuştur.
ii. Program Hedefi
Plan dönemi sonunda dış ticaret açığının GSYH’ya oranının yüzde 9,9 seviyesinde gerçekleşmesi
iii. Performans Göstergeleri
İhracatın ithalatı karşılama oranı
Altın ve enerji hariç ithalatın GSYH’ya oranı
İhracatta ve ithalatta orta-yüksek ve yüksek teknolojili ürünlerin payı
Ana metal sanayi, elektrik-elektronik, makine ve teçhizat, kimya sanayi, otomotiv gibi öncelikli sektörler itibarıyla ithalat / toplam arz oranları
Küresel rekabet endeksinde Türkiye’nin yeri
Dâhilde işleme rejimi kapsamında döviz kullanım oranı
Tüketim malları ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı
Seçilecek öncelikli sektör ve ürün gruplarında kapasite kullanım oranları
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Üretimde Dönüşümün Gerçekleştirilmesi
İmalat sanayiinin ihtiyaç duyduğu girdilerin üretimine dönük, yerli katma değeri artıracak ürün/tür üretiminin özendirilmesi
Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinin orta-yüksek ve yüksek teknolojiye sahip ürünlerde yoğunlaşması
Enerji, işgücü, ulaşım ve altyapı maliyetlerinin düşürülmesi
2. Bileşen: Yerli Girdi Kullanımının ve Yerlileşmenin Artırılması
Uygun standartta ve maliyette sürekli yerli girdi temininin artırılması
Yurtiçi doğal kaynak potansiyelinin daha etkin değerlendirilmesi
Yerlileşmenin desteklenmesi, bu amaçla uygun mekanizmaların geliştirilmesi
Kamuda ithal ürün kullanılmasının azaltılması amacıyla kamu alımlarında yerli üretimi olan ürünlerin kullanımını teşvik edici politikaların geliştirilmesi
3. Bileşen: Dış Ticarete Dönük Düzenlemelerin Gözden Geçirilmesi
Yerli firmaların ölçek ve teknoloji yetersizliği veya küresel firmaların ölçek avantajı nedeniyle yurtiçi üretim kapasitesi yaratılamayan ürün gruplarında yatırımların ülkemize çekilmesi
Dâhilde işleme rejiminin gözden geçirilmesi
AB’nin tek taraflı olarak yaptığı STA’ların ticareti saptırıcı, rekabeti bozucu etkilerinin azaltılması
4. Bileşen: Atıkların Ekonomiye Kazandırılması
Geri dönüşüm/geri kazanım ve toplama-ayırmaya konu atıkların sağlık, çevre, enerji perspektiflerinden değerlendirilerek etkin bir şekilde ekonomiye kazandırılması
Yurtiçi hurda arzını artırmaya yönelik çalışmaların desteklenmesi
Hurda toplama, ayrıştırma ve işleme merkezlerine yönelik girişimlerin desteklenmesi
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Ekonomi Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
2. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı
3. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı
4. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
1.3. YURTİÇİ TASARRUFLARIN ARTIRILMASI VE İSRAFIN ÖNLENMESİ PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Gayrisafi milli harcanabilir gelirin tüketilmeyen kısmı olan yurtiçi tasarruflar, yatırımların finansmanı açısından büyük önem taşımaktadır. Uluslararası veriler açık ekonomi koşullarında dahi gelişmekte olan ülkeler açısından yurtiçi tasarruflarla yatırım arasında pozitif ilişkiye işaret etmektedir.
Türkiye’nin orta-uzun dönem kalkınma hedeflerini yakalaması açısından istikrarlı ve yüksek bir büyüme sağlanması önem taşımaktadır. Büyümenin sağlıklı bir yapıda sürdürülmesi için yatırımlarda da istikrar sağlanması gerekmektedir. Türkiye’nin yurtiçi tasarruf oranlarının yüzde 15’in altındaki mevcut düzeyi, benzer gelir grubundaki ülkelere ve hızlı büyüyen ülkelere göre daha düşük seviyededir. Türkiye ekonomisi yakın geçmişte dış finansmana erişimde sorun yaşamamış olsa da yatırımların ve büyümenin istikrarlı bir biçimde sürdürülmesi için tasarrufların artırılmasına yönelik önlemler alınması önem taşımaktadır.
Mevcut kaynakların etkinlikten uzak kullanımı anlamına gelen israf ekonomideki tasarrufları azaltmakta ve doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı artırmaktadır.
Bu program çerçevesinde, yüksek ve istikrarlı bir büyüme dinamiği sağlamak üzere, en güvenilir ve kalıcı finansman kaynağı olan yurtiçi tasarrufların artırılması, artan yurtiçi tasarrufların üretken yatırımlara yönlendirilmesi ve israfın azaltılması amaçlanmaktadır.
ii. Program Hedefi
Yurtiçi tasarruf oranının yüzde 19’a yükseltilmesi
iii. Performans Göstergeleri
Yurtiçi tasarruf oranları (kamu, özel)
Finansal hizmetlere erişim oranı
Tüketici ve ticari kredilerin toplam krediler içerisindeki oranları
Ticari krediler içerisinde sanayinin payı
Özel sektör yatırımlarında makine teçhizatın payı
Bireysel emeklilik sisteminin hacmi ve sistemden erken çıkış oranı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Mali Piyasa Araçlarıyla Tasarrufların Özendirilmesi
Finansal farkındalığın artırılması ve finansal eğitimin yaygınlaştırılması
Yastık altı tasarrufların sisteme çekilmesi
Küçük tasarrufların teşvik edilmesi ve korunması
Finansal ürün çeşitliliğinin artırılması
Tasarrufların uzun vadeli finansal araçlara kaydırılması
Özel sektörün finansmanında sermaye piyasalarının kullanılmasının teşvik edilmesi
2. Bileşen: İsrafın Azaltılması ve Mükerrer Tüketimin Önlenmesi
İsrafın boyutlarının tespit edilmesi
Tüketici haklarının korunması
Bilinçli tüketimin yaygınlaştırılması
Piyasa gözetimi ve denetiminin etkin bir biçimde uygulanması
Çocuklara ve ailelere tasarruf alışkanlığı kazandırılması
İsrafın azaltılması ile ilgili kampanyalar düzenlenmesi
Çapraz sübvansiyonların ve ticari olmayan indirimlerin kaldırılması yoluyla kamu ve özel sektörün ürettiği mal ve hizmetlerin tüketiminin rasyonelleştirilmesi
3. Bileşen: Kredi Düzenlemeleriyle Tasarrufların Özendirilmesi ve Üretken Yatırımlara Yönlendirilmesi
Tüketici kredilerindeki artışın makro ihtiyati tedbirlerle kontrol altında tutulması
Kredi kartlarındaki taksitlendirme, ödüllendirme ve limit belirleme uygulamalarının gözden geçirilmesi
Kredi maliyetlerinin farklılaştırılması ve diğer teşvik edici veya caydırıcı önlemlerle ticari kredilerin toplam krediler içerisindeki payının artırılması
4. Bileşen: Tamamlayıcı Sigortacılığın Geliştirilmesi
Bireysel emeklilik sisteminin (BES) daha da genişletilmesi için yönetim ve işletim giderlerinin uluslararası düzeylere yaklaştırılması
Tamamlayıcı sağlık sigortacılığının geliştirilmesi
Uzun vadeli hayat sigortaları ürünlerinin geliştirilmesi
5. Bileşen: Vergisel Araçlarla Tasarrufların Özendirilmesi ve Üretken Yatırımlara Yönlendirilmesi
Dolaylı vergi kompozisyonunun tasarruf önceliği çerçevesinde gözden geçirilmesi
Vergisel araçlarla üretken yatırımların özendirilmesi
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Kalkınma Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Sermaye Piyasası Kurulu
2. Bileşen: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
3. Bileşen: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu
4. Bileşen: Hazine Müsteşarlığı
5. Bileşen: Maliye Bakanlığı
1.4. İSTANBUL ULUSLARARASI FİNANS MERKEZİ PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Ekonomik büyümenin desteklenmesi ve katma değeri yüksek olan finans sektörünün geliştirilmesi amacıyla İFM çalışmalarına 2009 yılında başlanmıştır. Kaynakların toplanması ve etkin bir şekilde dağıtılmasını sağlayan, küresel piyasalarla entegre ve uluslararası alanda hizmet ihraç edebilen bir finans sektörünün oluşmasına katkı sağlayacak İFM çalışmalarının kararlılıkla sürdürülmesi önem arz etmektedir. Bu doğrultuda, İstanbul’un uluslararası alanda rekabet gücüne sahip bir finans merkezine dönüşebilmesi için reel sektörün ihtiyaçlarını karşılayacak, her türlü finansal aracın ihraç edilebildiği, güçlü bir fiziksel, beşeri ve teknolojik altyapıya sahip, etkin bir biçimde denetlenen şeffaf bir piyasa yapısının tesis edilmesi amaçlanmaktadır.
ii. Program Hedefleri
İstanbul’un Küresel Finans Merkezleri Endeksinde ilk 25 içerisinde yer alması
Türkiye’nin Finansal Gelişmişlik Endeksinde ilk 30 içinde yer alması
iii. Performans Göstergeleri
Küresel Finans Merkezleri Endeksi (Z/Yen)
Finansal Gelişmişlik Endeksi (Dünya Ekonomik Forumu)
Finansal hizmetlerin GSYH içindeki payı
Finansal hizmet ihracatındaki değişim
Borsa İstanbul’da işlem gören yerli ve yabancı şirket sayısı
Pay piyasası kapitalizasyonu ve GSYH’ya oranı
İFM idari yapısının uluslararası platformda yaptığı tanıtım sayısı
Yeni geliştirilen finansal ürün sayısı
Yeni oluşturulan piyasa sayısı
Uluslararası akreditasyona sahip eğitim kurumlarının sayısı
Finans alanına yönelik verilen lisans sayısı
Finansal eğitime yönelik faaliyet sayısı
Bireysel ve kurumsal yerli yatırımcı sayısı
Yaşam Kalitesi Endeksi
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Yeni Bir İFM İdari Yapısının Oluşturulması
İyi uygulama örnekleri temelinde, özel sektörün daha aktif rol aldığı bir organizasyon yapısının oluşturulması
İstanbul’un uluslararası finansal kuruluşlar ve yatırımcılar nezdinde daha etkin tanıtımının sağlanması
Yurtiçi paydaşlar arasında koordinasyonun geliştirilmesi
2. Bileşen: Finansal Ürün ve Hizmet Çeşitliliğinin Artırılması
Finansal aracılık sektörünün etkin işleyen bir yapıya kavuşturulması
Yeni piyasa ve finansal ürünlerin geliştirilmesi
Kurumsal yatırımcı tabanının genişletilmesi
İnternet bankacılığı, mobil ve şubesiz bankacılık gibi alternatif dağıtım kanallarının yaygınlaştırılması
Faizsiz finansman araçlarının geliştirilmesi
Ödeme sistemlerinin güçlendirilmesi
3. Bileşen: Hukuki Altyapının Geliştirilmesi
İstanbul’da kurumsal bir tahkim merkezinin oluşturulması
Finans sektörüne ilişkin özellikli konularda ihtisaslaşmış mahkemelerin oluşturulması
Mevzuat çalışmalarında İFM Projesinin dikkate alınması
4. Bileşen: Kümelenme Bölgelerinde Fiziki Altyapının Geliştirilmesi
Ulaşım imkânlarının iyileştirilmesi ve çeşitlendirilmesi
Finans kuruluşlarının iş ve işlemlerinin daha hızlı bir şekilde yapılmasını sağlayacak iletişim altyapısının geliştirilmesi
İstanbul’da finansal kümelenme alanlarına yönelik olarak enerji ihtiyaçlarının karşılanması, sosyal olanakların ve rekreasyon alanlarının (yeşil alan ve spor tesisi) geliştirilmesi
5. Bileşen: Teknolojik Altyapının Güçlendirilmesi
Sermaye piyasalarındaki elektronik haberleşme, iletişim ve işlem altyapısının konsolide edilmesi
Bilişim teknolojileri alanında finansal kuruluşlar tarafından dışarıdan alınan hizmetlerin kalitesinin artırılması
Sermaye piyasalarında veri dağıtımı ve güvenliği konusunda ortak stratejiler belirlenmesi
6. Bileşen: Nitelikli İnsan Kaynağının Artırılması
Finans alanında uluslararası geçerliliği olan sertifikaya ve ileri düzey yabancı dile sahip kişi sayısının artırılması
Finans sektörünün ihtiyaçları doğrultusunda lisans ve lisansüstü müfredatının geliştirilmesi
Finansal eğitimin toplum genelinde yaygınlaştırılması
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Kalkınma Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurumlar
1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı
2. Bileşen: Sermaye Piyasası Kurulu
3. Bileşen: Adalet Bakanlığı
4. Bileşen: İstanbul Büyükşehir Belediyesi
5. Bileşen: Borsa İstanbul
6. Bileşen: Milli Eğitim Bakanlığı
1.5. KAMU HARCAMALARININ RASYONELLEŞTİRİLMESİ PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Sosyal refahın artırılması ve adaletli paylaşımın sağlanması ile istikrarlı büyüme sürecinin tesisinde önemli bir politika aracı olan kamu kaynaklarının etkin kullanımı, sağlıklı işleyen bir kamu mali yapısının da en önemli unsurlarından biridir. Kamu harcamalarının etkinliğinin ölçülmesi ve bu kapsamda, bir kamu harcamasından beklenen faydanın ve aynı harcamanın genel ekonomi üzerindeki etkisinin doğru ve zamanında tespiti ve analizi önem arz etmektedir.
Bu program çerçevesinde, mevcut harcama programları gözden geçirilerek verimsiz harcamaların tasfiye edilmesi, bu yolla oluşturulacak mali alanın öncelikli harcama alanlarına tahsis edilmesi ve kamu faiz dışı harcama büyüklüğünün belirli bir seviyede tutulması amaçlanmaktadır.
ii. Program Hedefleri
Merkezi yönetim bütçesi faiz dışı harcamalarının Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak yüzde 21,8 seviyesinde gerçekleşmesi
Kamu kesimi borçlanma gereğinin Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak yüzde 0,5 seviyesinde gerçekleşmesi
Harcamaların yerindeliği ve kalitesinin artırılması
iii. Performans Göstergeleri
Kamu tüketiminin GSYH içindeki payı
Yatırım programındaki projelerin ortalama tamamlanma süresi
Seçilmiş sosyal yardımlardan ortalama yararlanma süresi
TBMM’ye sunulan etki analizi yapılmış kanun tasarısı sayısının toplam tasarılara oranı
Kutu bazında kişi başı ilaç tüketimi
Tarımsal desteklerin tarımsal katma değere oranı
Seçilmiş tarımsal ürünlerde verilen desteğin üretim değerine oranı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Sosyal Yardım ve Hizmetlerde Etkinliğin Sağlanması
Sosyal yardım ve hizmetlerde bütüncül bir anlayışın geliştirilmesi
Sosyal yardım ve hizmetlerde kamu, özel kesim ve STK’lar arasında koordinasyonun sağlanması ve mükerrerliklerin önlenmesi
2. Bileşen: Tarımsal Desteklerde Etkinliğin Sağlanması
Tarımsal desteklere ilişkin mevzuat ve uygulamaların birleştirilmesi ve bu desteklerin etkileşim içinde bulunduğu sektörlerin ve ilgili tarafların ihtiyaçlarını gözetecek şekilde yeniden düzenlenmesi
Tarım sektöründe; örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir yapının oluşumuna imkân veren, gıda güvenliği ve güvenilirliğini sağlayan, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını gözeten bir destek sisteminin kurulması
Tarımsal desteklerle amaçlanan sosyal ve üretim odaklı fayda ile kamunun mali yükünün karşılaştırılmasına imkân verecek bir izleme ve değerlendirme sisteminin kurulması ve tarımsal desteklerin etkinliğinin düzenli ölçülmesi
3. Bileşen: Kamu Yatırımlarının Rasyonelleştirilmesi
Yatırımların yüksek büyümeye katkı sağlayacak alanlara yönlendirilmesi
Proje stokunun Plan hedefleri ve kaynaklarla uyumlu şekilde oluşturulması
Yatırım projelerinin seçiminin fayda-maliyet analizlerine dayandırılması, izleme ve değerlendirmesinin etkin bir şekilde yapılması
Yıl içi uygulamaların bütçe, program ve sektörel dengeler bozulmayacak şekilde yürütülmesi
Mevcut sermaye stokunun etkin kullanımına yönelik bakım-onarım harcamalarına ağırlık verilmesi
Yatırım kararlarında muhtemel cari harcama ihtiyacının dikkate alınması
4. Bileşen: Cari Harcamaların Kontrol Altında Tutulması
Kamuda israftan kaçınma ve tasarruf bilincinin yerleştirilmesi
Personel ihtiyacının öncelikle atıl personel kullanılarak karşılanması
Hizmet alımlarının fayda-maliyet analizlerine dayandırılması
Kamuda e-dönüşümün hızlandırılarak hizmet maliyetlerinin düşürülmesi
Kamu hizmet binası temininin (kiralama, satın alma, yapım) ihtiyaca uygun ve maliyet etkin hale getirilmesi
Bütçe hazırlık sürecinde, personel harcamaları dışında kalan diğer cari harcamalara yönelik ödeneklerin sıfır tabanlı bütçe ilkesiyle belirlenmesi
Cari harcamaların uluslararası standartlarla uyumlu şekilde raporlanması
5. Bileşen: Program-Bütçe Bağlantısının Güçlendirilmesi
Yönetim bilgi sistemlerinin bütünleşik hale getirilmesi
Kaynak tahsis sürecinin stratejik planlar ve performans esaslı bütçeleme sistemiyle ilişkisinin güçlendirilmesi
Kamu hizmetlerini program yaklaşımıyla ele alan bütçe yapısına kademeli olarak geçişin sağlanması
6. Bileşen: Sağlık Harcamalarının Etkinleştirilmesi
Akılcı ilaç kullanımının yaygınlaştırılması
Kademeli bir şekilde sevk zinciri uygulamasına geçilmesi
Sağlık teminat paketlerinin gözden geçirilmesi
Koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatörler: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
2. Bileşen: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
3. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı
4. Bileşen: Maliye Bakanlığı
5. Bileşen: Maliye Bakanlığı
6. Bileşen: Sağlık Bakanlığı
1.6. KAMU GELİRLERİNİN KALİTESİNİN ARTIRILMASI PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Etkin bir kamu mali sistemi için kamu gelirlerinin sağlıklı ve sürekli kaynaklardan çağdaş yöntemlerle toplanması son derece önemlidir. Bu süreçte, sadece mali kaygıların değil, ekonomik ve sosyal amaçların da dikkate alınması modern kamu yönetiminin bir gereği haline gelmiştir.
Gelir mevzuatının oluşturulmasından, gelirlerin toplanmasına ve kamuoyunun bilgilendirilmesine kadar olan tüm sürecin kalitesinin artırılması büyük önem arz etmektedir. Bu program kapsamında; kamu mali sisteminin ihtiyaç duyduğu gelirlerin sağlıklı ve sürekli kaynaklara dayandırılmasının yanında, gelirlerin etkili ve ekonomik bir şekilde toplanması, gelir dağılımının iyileştirilmesi, tasarrufların artırılmasına katkı sağlanması ve yerel yönetimlerin mali yönden merkezi yönetime bağımlılığının azaltılması amaçlanmaktadır. Program kapsamında ele alınabilecek konular oldukça geniş olmakla birlikte, odaklanılacak alanlar aşağıdaki bileşenlerle sınırlandırılmıştır.
ii. Program Hedefleri
Vergilemede hizmet sunumu kalitesinin artırılması
Kamu gelirlerinin sağlıklı ve sürekli kaynaklardan elde edilmesi
Belediye ve il özel idarelerinin sermaye gelirleri hariç öz gelirlerinin Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak yüzde 1,7’ye çıkarılması
Vergi tabanının adil ve öngörülebilir bir şekilde genişletilmesinin de katkısıyla vergi yükünün Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak 0,6 puan yükselmesi
iii. Performans Göstergeleri
Vergi gelirlerinin GSYH içerisindeki payı
Kaldırılan istisna, muafiyet ve indirimlerin mali boyutu
Mükellefler tarafından vergiye uyum için harcanan süre
Yerel yönetimlerin öz gelirlerinin toplam gelirlerine oranı
Mükellef memnuniyet oranı
Ödenmeyen vergi tutarının tahakkuk eden vergiye oranı
Toplam vergiler içerisinde doğrudan vergilerin payı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: İstisna, Muafiyet ve İndirimlerin Gözden Geçirilmesi
İstisna, muafiyet ve indirimler nedeniyle oluşan vergi harcamalarının mali etkilerinin tahmin edilmesi
Etkin olmayan düzenlemelerin kaldırılması veya revize edilmesi
Sisteme dâhil edilmesi öngörülen istisna, muafiyet ve indirimlere ilişkin kriterlerin belirlenmesi ve uygulama sonuçlarının düzenli değerlendirilmesi
Vergi harcamaları konusunda kamuoyunun düzenli ve ayrıntılı bilgilendirilmesi
2. Bileşen: Vergi İdaresinin Etkinliğinin Artırılması
Vergi idaresinin beşeri ve teknolojik imkânlarının geliştirilmesi
Mükellef hizmetlerinin etkinleştirilmesi
Vergi idaresi ile kamu kurum ve kuruluşları arasındaki bilgi paylaşımının güçlendirilmesi
Uzlaşma müessesesi ve vergi takdir komisyonları başta olmak üzere uygulamada sorun yaşanan konuların gözden geçirilmesi
Vergi ceza sisteminin etkinliğinin artırılması
Yabancı vergi idareleriyle işbirliğinin artırılması
3. Bileşen: Vergilemede Uygulanabilirliğin ve Öngörülebilirliğin Artırılması
Mevzuat ve idari uygulamalarda öngörülebilirliğin artırılması
Vergi mevzuat düzenlemelerinin toplumun ve ilgili tarafların katkılarının alındığı bir süreç içinde gerçekleştirilmesi
Vergi mevzuatının sadeleştirilmesi çalışmalarının sürdürülmesi
Vergilemede teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması
4. Bileşen: Kamu Gelirleriyle İlgili İstatistiklerin Etkinleştirilmesi
Kamu gelirleriyle ilgili istatistiklerin kapsamının, detayının ve kalitesinin artırılması, erişiminin kolaylaştırılması
Vergi sistemi ve uygulamalarının istatistik üretme kapasitesinin geliştirilmesi
5. Bileşen: Yerel Yönetim Öz Gelirlerinin Artırılması
Yerel yönetimlerin öz gelirlerinin artırılması ve hesap verme sorumluluğunun geliştirilmesi
İmar düzenlemeleri ve kamu hizmetleriyle oluşan değer artışından kamunun daha çok yararlandırılması
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Maliye Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Maliye Bakanlığı
2. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı
3. Bileşen: Maliye Bakanlığı
4. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı
5. Bileşen: İçişleri Bakanlığı
1.7. İŞ VE YATIRIM ORTAMININ GELİŞTİRİLMESİ PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
İş ve yatırım ortamına ilişkin düzenlemeler ile bunlara yönelik uygulamaların ölçülmesi ve ülkeler arası karşılaştırmaların yapılması amacıyla DB tarafından hazırlanan İş Ortamı 2012 Raporunda Türkiye, genel sıralamada 2006 yılında 175 ülke arasında 84’üncü sıradan 2012 yılında 183 ülke arasında 71’inci sıraya yükselmiştir.
İş ve yatırım ortamına ilişkin sorunlardan bürokratik süreçler, hukuki süreçler ve yatırım yeriyle ilgili olanlar öne çıkmaktadır. Bu sorunların daha etkin bir koordinasyonla çözülmesinin, yatırıma ilişkin belirsizlikleri azaltarak gerek yerli gerek doğrudan yabancı yatırımları kolaylaştıracağı düşünülmektedir.
Bu programda, iş ve yatırım ortamının öncelikli sorunlarına odaklanılarak, yatırımcının karşılaştığı belirsizliklerin giderilmesi ve sorunların hızla çözülmesi, bunun için mevcut mekanizmaların iyileştirilerek yatırımların artırılması amaçlanmaktadır. Program kapsamındaki faaliyetlerin, YOİKK mekanizması kapsamında öncelik verilerek ele alınması sağlanacaktır.
ii. Program Hedefleri
Özel sektör yatırımlarının GSYH’ya oranının 2018 yılı sonunda yüzde 19,3’e çıkarılması
Plan dönemi boyunca (gayrimenkul hariç) kümülatif uluslararası doğrudan yatırım tutarının 93,9 milyar dolara ulaşması
İş Yapma Kolaylığı Endeksi sıralamasında ilk 50 ülke arasına girilmesi
Süreçlerin iyileştirilmesi suretiyle yatırım yeri tahsis miktarının artırılması
iii. Performans Göstergeleri
Uluslararası İş Yapma Kolaylığı Endeksinde Türkiye’nin sırası
Uluslararası doğrudan yatırımların tutarı
Özel yatırımların GSYH içindeki payı
Yatırım teşvik belgesi adedi ve tutarı
YOİKK Teknik Komiteler Eylem Planlarındaki gerçekleşme oranı
İl bazında yatırıma uygun arazi envanterinde yer alan parsel sayısı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Bürokratik Süreçlerin İyileştirilmesi
Bürokratik süreçlerin hızlı ve etkili işlemesini sağlayacak, yatırımcıların maruz kaldığı doğrudan ve dolaylı maliyetleri düşürecek düzenlemelerin uygulamaya geçirilmesi
Kamunun iş dünyasına sunduğu hizmetlerin bütünleşik bir yapıda elektronik ortama taşınması
2. Bileşen: Hukuki Süreçlerin İyileştirilmesi
Türkiye’de iş ve yatırım ortamına ilişkin hukuki süreçlerin ve altyapının geliştirilmesi
Mevzuatın uluslararası standartlara ve en iyi uygulamalara uygun şekilde güncellenmesi
3. Bileşen: Yatırım Yeri Temininin Kolaylaştırılması
İllerde yatırıma uygun arazilerin tespiti ve arazi envanterinin oluşturulması
İllerde yatırıma uygun arazi envanterinin yatırımcıya etkili ve etkin bir şekilde sunulması amacıyla coğrafi bilgi sistemleri altyapısının geliştirilerek kullanılması
Yatırım yeri tahsis sürecinin hızlandırılmasına yönelik mevzuat düzenlemelerinin yapılması
Stratejik ve büyük ölçekli yatırımlara uygun yatırım yerleri hazırlanması
4. Bileşen: İş ve Yatırım Ortamıyla İlgili Yönetişimin Bölgesel Düzeyde Geliştirilmesi
İş ve yatırım ortamıyla ilgili ulusal ve bölgesel düzeyde göstergeler geliştirilerek düzenli takip ve değerlendirme sistemi oluşturulması
İş ve yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik yaklaşımın bölgesel düzeyde yaygınlaştırılması, geliştirilmesi ve yatırımcının yerel düzeyde desteklenmesi
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Ekonomi Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Başbakanlık
2. Bileşen: Adalet Bakanlığı
3. Bileşen: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
4. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı
1.8. İŞGÜCÜ PİYASASININ ETKİNLEŞTİRİLMESİ PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Son yıllarda işgücü piyasasını etkinleştirmeye yönelik alınan tedbirler neticesinde önemli ilerlemeler kaydedilmiş olmakla birlikte, işsizler ile açık işlerin etkin bir biçimde eşleştirilememesi, kadınların işgücüne ve istihdama katılımının düşüklüğü, kıdem tazminatı, alt işverenlik gibi uygulamalarda yaşanan sorunların devam etmesi, esnek çalışma biçimlerinin etkin bir biçimde uygulanamaması ile sosyal yardım istihdam bağlantısının zayıflığı gibi hususlar işgücü piyasasının etkinliğini azaltmaktadır.
Hedef kitlesi işsizler, işgücü piyasası dışındaki kadınlar, kayıt dışı çalışanlar ve işverenler olan bu programla işgücü piyasası daha etkin hale getirilerek, rekabetçi bir ekonominin gerektirdiği nitelikli ve insana yaraşır istihdamın artırılması, işsizliğin azaltılması, işgücü verimliliğinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır.
ii. Program Hedefleri
Kadınların işgücüne katılım ve istihdam oranlarının Plan dönemi sonunda sırasıyla yüzde 34,9 ve yüzde 31’e yükseltilmesi
Esnek çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılması
Sosyal yardım istihdam bağlantısının güçlendirilmesi
İstihdam teşviklerinin etkinliğinin artırılması
iii. Performans Göstergeleri
Kadın istihdam oranı
Kısmi çalışma oranı
İŞKUR’a kayıtlı işsizlerin işe yerleştirilme oranı
İşsizlik sigortası fonundan faydalananların işini kaybedenlere oranı
Sosyal yardım alanlardan istihdama kazandırılan kişi sayısı
Kırılgan istihdam oranı
Uzun süreli işsizlerin toplam işsizler içindeki oranı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Kadınların İşgücüne ve İstihdama Katılımının Artırılması
Kadınlara yönelik istihdam teşviklerinin etkinleştirilmesi
Çocuk, hasta ve yaşlı bakımı hizmetlerinin yaygınlaştırılması
Kadın girişimcilere özel bütüncül bir destek programının uygulanması
2. Bileşen: Aktif İşgücü Programlarının Etkinleştirilmesi
AİP’lerin etki değerlendirmesinin yapılması ve ihtiyaçlara göre yeniden tasarlanması
İş ve meslek danışmanlarının sayılarının artırılarak niteliklerinin yükseltilmesi
3. Bileşen: Güvenceli Esnekliğin Sağlanması
Kıdem tazminatı sorununun kazanılmış haklar korunarak sosyal taraflarla diyalog içinde çözülmesi
Alt işverenlik uygulamasının yeniden düzenlenmesi
İşsizlik sigortasından yararlanma koşullarının esnetilmesi ve yararlanma sürelerinin artırılması
Fazla çalışma saatlerinin sınırlandırılması
Esnek çalışma biçimlerinin çalışanların haklarını gözetir biçimde yaygınlaştırılması
4. Bileşen: Sosyal Yardım İstihdam Bağlantısının Güçlendirilmesi
Sosyal yardım sistemi ile İŞKUR sistemi arasında işbirliğinin güçlendirilmesi
Çalışabilir durumda olduğu halde sosyal yardım alanların uygun eğitim almasının ve uygun işi bulmasının sağlanması
Çalışabilir durumda olanların sosyal yardım sahipliğinin belirlenmesinde İŞKUR tarafından yapılan iş tekliflerinin dikkate alınması
5. Bileşen: İstihdam Teşviklerinin Etkinleştirilmesi
İstihdam teşvikleri etki analizi çalışması yapılması
İstihdam teşviklerinin bölgesel, sektörel ve belirli hedef gruplara odaklanacak, kayıt dışı çalışmayı önleyecek ve belirli süreyle işte kalmayı gerekli kılacak şekilde tasarlanması
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
2. Bileşen: İŞKUR
3. Bileşen: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
4. Bileşen: İŞKUR
5. Bileşen: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
1.9. KAYIT DIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASI PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Son yıllarda alınan önlemlere rağmen kayıt dışı ekonomi halen önemli sorun alanlarından birisidir. Kayıt dışı ekonominin azaltılması, orta ve uzun dönemde ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroekonomik unsurun iyileşmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunacaktır. Bu programla, kayıt dışı ekonominin azaltılması amaçlanmaktadır.
Ayrıca, bu program Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planının daha etkin uygulanmasına katkı sağlayacaktır.
Kayıt dışı ekonominin azaltılmasında her ne kadar kayıtlı sektörlerin güçlendirilmesi ve kayıtlı sisteme girişlerin teşvik edilmesi önem arz etse de, Onuncu Kalkınma Planı kapsamında diğer programların doğrudan ya da dolaylı olarak bu hususlara katkı sağlayacağı dikkate alınarak, bu programda söz konusu bileşenlere yer verilmeyecektir.
ii. Program Hedefleri
Kayıt dışı ekonominin GSYH’ya oranının beş puan azaltılması
Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranının beş puan azaltılması
iii. Performans Göstergeleri
Kayıt dışı ekonominin GSYH'ya oranı
Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı çalışanların tarım dışı istihdama oranı
Yıllık denetim sayılarının bir önceki yıla göre değişim oranı
Denetimler sonucunda tespit edilen kayıt dışı çalışan sayısı
Denetimler sonucunda tespit edilen vergi matrah farkları
Kamu hizmetlerinden duyulan memnuniyet düzeyi
iv. Programın Bileşenleri
1. Bileşen: Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun ve Etkilerinin Ölçülmesi
Kayıt dışı ekonominin boyutunun ölçülmesinde kullanılan mevcut standart yöntemlerin Türkiye’ye özgü koşullar dikkate alınarak geliştirilmesi
Kayıt dışı ekonominin yol açtığı sorunların etkisinin ölçülmesi
2. Bileşen: Denetim ve Yaptırımların Daha Etkili Kılınması
Kamu kurumlarının denetim kapasitesinin geliştirilmesi suretiyle denetimlerin nitelik ve niceliğinin artırılması
Denetimlerin etkinliğinin artırılmasında risk analizi modelleri, veri madenciliği ve bilişim teknolojilerinin daha yaygın kullanılması
Kayıt dışı ekonomik faaliyette bulunanlara yönelik yaptırımların artırılması
3. Bileşen: Kurumlar Arası Koordinasyon ve Veri Paylaşımının Artırılması
Kamu kurumlarının denetim sonuçlarının ve kayıtlarında bulunan verilerin diğer kamu kurumlarıyla paylaşılması
Kurumlar arası ortak veri tabanı ve denetim uygulamalarının geliştirilmesi
Kayıt dışılığa sebep olan yasal düzenlemeler konusunda kamu kurumları ile işbirliği sağlanarak gerekli düzenlemelerin yapılması
4. Bileşen: Kayıt Dışılıkla Mücadelede Toplumsal Mutabakatın Sağlanması
Toplumun ilgili kesimlerinin kayıt dışılıkla mücadeleye aktif katılımının sağlanması
Kamu idareleri ve STK’lar aracılığıyla kayıt dışı ekonominin olumsuz etkileri hakkında toplumsal bilincin artırılması
5. Bileşen: Kaçakçılıkla Etkin Mücadele Edilmesi
Akaryakıt, içki ve tütün mamulleri kaçakçılığı başta olmak üzere kaçakçılığın ekonomik boyutunun ölçülmesi
Kaçakçılıkla mücadelede idari ve teknik kapasitenin güçlendirilerek denetimlerin etkinleştirilmesi
Kurumlar arası koordinasyonun artırılması
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Gelir İdaresi Başkanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı
2. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı
3. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı
4. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı
5. Bileşen: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı
1.10. İSTATİSTİKİ BİLGİ ALTYAPISINI GELİŞTİRME PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Günümüzde, toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda mevcut durumlarını görebilmesi, gerçekleşen olaylar hakkında doğru kararlar verebilmesi ve geleceğe ilişkin sağlıklı planlar yapılabilmesinde doğru, güvenilir ve zamanlı olarak üretilen istatistikî verilerin önemi büyüktür. Ayrıca, kamuoyuna hizmet desteği sağlayan bilgi aynı zamanda toplumlar için de stratejik bir kaynak olarak değerlendirilmektedir. Özellikle doğru ve çabuk karar almada; gerekli bilgiyi sağlayabilmek, bilgi çağının gereği olan yeniliğe ve gelişmeye açık olmak, güçlü bir istatistik ve bilgi sistemi altyapısını oluşturmak, ülkemizin bugünü ve geleceği için önem arz etmektedir. Bu yüzden, başta TÜİK olmak üzere, istatistikî bilgi üretiminde rol alan tüm kuruluşların istatistik bilgi altyapısının iyileştirilmesi, istatistik süreçlerinin planlanması, yürütülmesi ve izlenmesi önem arz etmektedir.
Paylaşımcı, işbirliğine dayalı ve planlı bir istatistik üretim süreci ile bilimsel metotlarla elde edilmiş güvenilir istatistiklerin kalitesinin ve sayısının artırılması, ulusal ve uluslararası ihtiyaçlar doğrultusunda üretilmesi gereken istatistik yelpazesinin genişletilmesini de beraberinde getirecektir. Bu açıdan değerlendirildiğinde, idari kayıtların sağlıklı bir şekilde tutulması, mevcut istatistikî verilerin detaylandırılması ve istatistik üretimi yapılırken kurumlar tarafından ekonominin ihtiyaçlarını dikkate alacak şekilde önceliklendirilmesi büyük önem arz etmektedir.
ii. Program Hedefleri
Bilgi/veri ihtiyaçlarını karşılayan istatistik portalı
Uluslararası standartlarda üretilmiş istatistik sayısının artırılması
Bölge bazında istatistik üretilmesi
Entegrasyonu sağlanmış sürdürülebilir istatistik sistemi
Kayıt sistemlerinden üretilen istatistikler
iii. Performans Göstergeleri
Yeni üretilen istatistik sayısı
Yayımlama takvimine uygun yayımlanma oranı
Elektronik ortamdan derlenen anket sayısı
İstatistik üretiminde idari kayıtların kullanım oranı
Standart sınıflama ve kodlama ile üretilen istatistik sayısı
Resmi istatistik programı kapsamında üretilen istatistiklerden metaveri sisteminin kurulduğu istatistik sayısı
İstatistiksel Yönetim Bilgi Sistemi (SMIS) kapsamında Eurostat tarafından değerlendirilen istatistiksel konu ve modüllerin uyum oranı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: İstatistikî Veri Üretiminin Önceliklendirilmesi
İstatistik üretimi için ayrılan kaynakların doğru aktarımını sağlamak üzere ulusal öncelikli istatistikler listesinin belirlenmesi
Ulusal ve uluslararası kullanıcıların ihtiyaç ve önceliklerini dikkate alarak uluslararası standartlara uygun şekilde üretilebilecek istatistiklerin belirlenmesi
Kullanım alanı olmayan ve talep edilmeyen istatistiklerden ziyade gelir yöntemiyle hesaplanmış yurtiçi hâsıla ile bölgesel yurtiçi hâsıla verileri gibi ulusal ve bölgesel düzeyde ekonomik gelişmişliğin incelenmesi için büyük öneme sahip istatistiklerin üretilmesi
2. Bileşen: Kurumlar Arası İşbirliğinin Güçlendirilmesi
Kamu kurum ve kuruluşlarında istatistikî veri toplama, üretme, kullanma ve paylaşma bilincinin artırılması
Kurumların ürettiği idari kayıtların uluslararası sınıflama ve kodlar kullanılarak üretilmesi
Kurumsal veri tabanlarının geliştirilerek TÜİK'e açılması
Resmi istatistik üretim sürecinde yer alan kurum ve kuruluşlarda idari kayıt sistemlerinin geliştirilmesi, kullanılacak olan kurumsal veri tabanlarının standardizasyonu konusunda TÜİK tarafından teknik ve bilişim danışmanlık hizmeti verilmesi
Kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde derlenen ve resmi istatistik üretim sürecinde kullanılabilecek veri tabanlarında bulunan idari kayıt bilgilerinin TÜİK’e transferinde kullanılacak sistemlerin, TÜİK ile kamu kurum ve kuruluşlarının işbirliğiyle geliştirilmesi
Kurumlarda istatistikî analiz birimleri kurulması
3. Bileşen: Uluslararası Normlarda İstatistik Üretiminin Sağlanması
Uluslararası kurum ve kuruluşlar ile işbirliğinin artırılması ve etkinleştirilmesi
İstatistiklerin güvenilir, karşılaştırılabilir, uyumlu, tutarlı ve veri entegrasyonu sağlanarak üretilmesi
İstatistiklerin metodoloji ve içeriğinin geliştirilerek veri çeşitliliğinin artırılması
Uluslararası kurum ve kuruluşların ihtiyacı olan istatistiklerin üretilmesi
Yayımlamada güncelliğin ve zamanlılığın uluslararası standartlara göre geliştirilmesi
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Türkiye İstatistik Kurumu
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı
2. Bileşen: Türkiye İstatistik Kurumu
3. Bileşen: Türkiye İstatistik Kurumu
1.11. ÖNCELİKLİ TEKNOLOJİ ALANLARINDA TİCARİLEŞTİRME PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
Türkiye’de Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması ve yaygınlaştırılmasına yönelik önemli ilerlemeler kaydedilmiş olmakla birlikte, temel araştırmadan başlayıp ürünün piyasaya sürülmesine kadar uzanan yeni teknolojik ürün üretme sürecinin özellikle ticarileştirme kısmının geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu anlamda, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin ticarileştirilmesi yoluyla uluslararası düzeyde rekabetçi, yeni ara veya nihai teknolojik ürünler ile markalar oluşturulması kritik önem arz etmektedir.
Bu programla, ülke açısından önem taşıyan sektörlerde, uluslararası rekabetçi teknolojik ürün ve markaların ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda öncelikli sektörler enerji, sağlık, havacılık ve uzay, otomotiv ve raylı sistemler ve savunma olup, program çerçevesinde bu sektörlerde son ürün ve faydanın ortaya çıkmasını sağlayacak alt programlar oluşturulacaktır.
ii. Program Hedefleri
Öncelikli sektörlerde teknolojik ürün ve marka sayısının artırılması
İmalat sanayii üretim ve ihracatında öncelikli sektörlerin payının artırılması
Nitelikli araştırmacı yetiştirilmesi ve özel sektörde istihdamının artırılması
Araştırma merkezi, kuluçka, hızlandırıcı, teknoloji ve yenilik merkezlerinin artırılması
Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin (TGB) sektör odaklı hale getirilmesi
Yenilikçi girişimciliğin geliştirilmesi
Teknoloji transfer ara yüzlerinin artırılması
iii. Performans Göstergeleri
Yeni ürün, marka ve patent sayısı
Doktora dereceli araştırmacı sayısı
Akredite araştırma, ölçüm ve test merkezi sayısı
Öncelikli sektörlerin imalat sanayii üretim ve ihracatındaki payı
Öncelikli sektörlerde küme sayısı
Girişimci sayısı
Teknoloji transfer ofisi sayısı, ofislerin hizmet verdiği şirket sayısı, ofislerin lisans gelir miktarı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Öncelikli Alanlarda Ticarileştirmenin Desteklenmesi
Öncelikli sektörlerde prototip geliştirmeye yönelik destek programlarının oluşturulması
Öncelikli sektörlerde teknolojik ürün yatırımlarının teşvik edilmesi
Ticari ürün geliştirilmesine yönelik fikri mülkiyet haklarına destek sağlanması ve farkındalık artırma faaliyetlerinin yürütülmesi
Üretilen teknolojik ürünlerin standartlarının oluşturulması
2. Bileşen: Beşeri ve Fiziksel Altyapının Güçlendirilmesi
Ticarileştirmenin gerektirdiği nitelikli insan kaynağının geliştirilmesi
Yurtdışından yerli ve yabancı nitelikli kişilerin ülkemize çekilmesi, bu amaçla gerekli düzenlemelerin yapılması
TGB’ler, OSB’ler, kümeler, teknoloji platformları ve araştırma merkezleri arasında işbirliğinin artırılması
Uluslararası akredite olmuş araştırma, ölçüm ve test altyapısının oluşturulması
3. Bileşen: Teknolojik Ürünlere Yönelik Yerli Üretim ve İhracatın Artırılması
Kamu alımları yoluyla yerli üretimin desteklenmesi
Yerli üretilen teknolojik ürünlerin uluslararasılaşmasına yönelik desteklerin sağlanması, ihracatın teşvik edilmesi
Teknoloji transfer programı başlatılması ve yerlileştirilen teknolojilerin başta KOBİ’ler olmak üzere sektör tabanına yaygınlaştırılması
Ar-Ge odaklı uluslararası doğrudan yatırımların artırılması
4. Bileşen: Yenilikçi Girişimciliğin Desteklenmesi
Finansmana erişimi artırmak amacıyla girişim sermayesi ve bireysel katılım sermayesi imkânlarının geliştirilmesi
TGB’lerin öncelikli sektörlerde odaklanmalarının sağlanması
Hızlandırıcı ve kuluçka merkezlerinin kurulması ve mevcutların geliştirilmesi
Kümelenme çalışmalarının yaygınlaştırılması
5. Bileşen: Teknoloji Transferine Yönelik Mekanizmaların Oluşturulması
Üniversite ve özel kesimde esnek çalışan özerk teknoloji transfer yapılarının ve bu yapıların destek, finansman ve işleyiş modellerinin oluşturulması
Teknoloji transferine yönelik Ar-Ge, yenilik, fikri haklar, girişimcilik gibi konularda uzmanlaşmış nitelikli insan kaynağının artırılması
Fikri mülkiyet hakkı sahipliği ve devrinin teknoloji transferini destekleyecek yapıya kavuşturulması
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
2. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
3. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı
4. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
5. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
1.12. KAMU ALIMLARI YOLUYLA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VE YERLİ ÜRETİM PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
2012 yılı itibarıyla yaklaşık 94 milyar TL ile GSYH’nın yüzde 7’si olarak gerçekleşen kamu alımları ülkemizin Ar-Ge ve yenilik çalışmalarına katkı sağlanması açısından önemli bir fırsat oluşturmaktadır. Kamu İhale Kanununda yerli istekliler lehine yüzde 15 oranına kadar fiyat avantajı yer almakla birlikte, kamu alımları teknoloji transferine ya da sanayinin gelişimine yeterli katkıyı sağlayamamaktadır. Gelişmiş ülkelerde ise kamu alımları, yoğun bir şekilde yerli üretimi ve teknoloji geliştirilmesini desteklemek üzere bir politika aracı olarak kullanılmaktadır.
Kamu alımlarında Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine katkı sağlayacak yaklaşımların benimsenmesiyle yurtiçinde üretilen ürünlerin maliyetleri düşürülebilecek, ithal edilen ürünler yurtiçinde üretilebilecek ve ihraç pazarlarında yerli firmaların etkinliği artabilecektir. Bu programla kamu alımlarının; yeniliği, yerlileştirmeyi, teknoloji transferini ve yenilikçi girişimciliği teşvik edecek şekilde düzenlenmesi amaçlanmaktadır.
Program kapsamında kamu alımları ve kullanım hakkı tahsislerinde yerli Ar-Ge ve yenilik katkısının gözetilmesi; yeniliğin, yerlileştirmenin ve teknoloji transferinin teşvik edilmesi; kamu alımlarında uygulanacak politikalarla uluslararası doğrudan yatırımların artırılması öngörülmektedir.
ii. Program Hedefleri
Kamu alımlarında orta-yüksek ve yüksek teknoloji sektörlerindeki yerli firmaların payının artırılması
Yüksek teknoloji sektörlerinde uluslararası alanda markalaşma sürecinin desteklenmesi ve markalaşmış ürün sayısının artırılması
Kamu tedarik sistemi yoluyla Ar-Ge harcamalarının artırılması
Kamu alımlarında uygulanacak politikalarla uluslararası doğrudan yatırımların artırılması
iii. Performans Göstergeleri
Kamu alımlarında yerli üretimin payı
Kamu alımlarında KOBİ’lerin payı
Kamu alım garantisine dayalı yerli üretimin toplam alımlar içindeki payı
Yurtdışı alımlarda offset uygulaması yoluyla yerli sanayiye verilen pay
Offset anlaşma sayısı ve tutarı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Kamu Tedarik Sisteminin Ar-Ge ve Yeniliği Destekleyecek Şekilde Düzenlenmesi
Kamu kurum ve kuruluşlarının uzun vadeli ihtiyaç planlaması yapmasının sağlanması
Kamu alımları veri tabanı ve portal oluşturulması
Teknoloji yoğun ürünlerde kamu alım garantisine dayalı üretimin teşvik edilmesi
2. Bileşen: Finansman ve Organizasyon Modelinin Oluşturulması
Stratejik kamu alımlarının yerli imkânlarla finanse edilmesi için model geliştirilmesi
Kamu alımlarına yönelik strateji ve eylem planı oluşturulması
Kamunun yurtdışı alımlarında offset uygulaması için bir model geliştirilmesi
Kamuda ortak alımlar için bir model geliştirilmesi
Kamu alımları ve kullanım hakkı tahsislerinin fikri mülkiyet sahipliği ve hammadde dâhil yerlilik oranı uygulamalarını içermesi
3. Bileşen: Mevzuat Altyapısının Oluşturulması
Kamu tedariki ve kullanım hakkı tahsisi ile ilgili mevzuatta yerli üretim, yenilik ve teknoloji transferini teşvik edecek şekilde düzenleme yapılması
Yurtdışı alımlara yönelik offset uygulaması için düzenleme yapılması
Kamu alımları uygulamalarında KOBİ’ler lehine düzenlemeler yapılması
4. Bileşen: Kamu Alımlarıyla Girişimcilik ve Özel Sektörün Yenilik Kapasitesinin Güçlendirilmesi
Kamu alımları yoluyla teknolojik alanlarda faaliyet gösteren işletme sayısının artırılması
Savunma sanayiindeki offset uygulamasının enerji, ulaştırma, sağlık başta olmak üzere sivil alanlarda da yaygınlaştırılması
5. Bileşen: Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi
Kamu alımlarıyla ilgili koordinasyon mekanizması oluşturulması
Tedarikçi kamu kurumlarının şartname hazırlama, standart oluşturma gibi konularda kapasitelerinin güçlendirilmesi
Üniversite, kamu kurumları ve özel sektörün bilgilendirilmesi yoluyla farkındalık oluşturulması
v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar
Genel Koordinatör: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş
1. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
2. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
3. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
4. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı
5. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığ
1.13. YERLİ KAYNAKLARA DAYALI ENERJİ ÜRETİM PROGRAMI
i. Programın Amacı ve Kapsamı
2011 ve 2012 yıllarında dış ticaret açığının sırasıyla yüzde 45 ve yüzde 62’si net enerji ithalatından kaynaklanmıştır. Hızla büyümekte olan enerji talebinin karşılanabilmesi için petrol, doğal gaz ve taşkömürü ithalatı sürekli artmaktadır. Bu durum enerjide yüksek oranlı dışa bağımlılığın sürmesine yol açmakta, cari işlemler dengesi ve enerji arz güvenliği üzerinde baskı oluşturmaktadır.
Türkiye ekonomisinin yüksek ve istikrarlı büyüyebilmesi için mümkün olan bütün yerli kaynakların enerji üretimi amacıyla değerlendirilmesi öncelikli bir husustur. Özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarının hem birincil enerji arzı hem de elektrik üretimi amacıyla değerlendirilmesi sürdürülebilir kalkınmanın temini açısından önem taşımaktadır. Bu programla yerli kaynakların enerji üretimindeki payının artırılması suretiyle enerjide dışa bağımlılığın azaltılması amaçlanmaktadır.
ii. Program Hedefleri
2011 yılı sonunda birincil enerji üretiminde yüzde 28 olan yurtiçi ve yurtdışı petrol ve doğal gaz çıkarımları dâhil yerli kaynak payının, 2018 sonunda yüzde 35’e yükseltilmesi
2012 yılında yaklaşık 39 milyar kWh olarak gerçekleşen linyit kaynaklı elektrik enerjisi üretiminin 2018 yılında 60 milyar kWh’e çıkarılması
Plan döneminde 10.000 MW’lık ilave hidrolik kapasitenin devreye alınması
iii. Performans Göstergeleri
Isı ve elektrik üretimi amaçlı linyit kullanımı miktarı
Yerli petrol ve doğal gaz üretimi miktarı
Yenilenebilir kaynaklardan sağlanan elektrik üretimi miktarı
Güneş, jeotermal ve biyokütle kaynaklarından sağlanan ısı üretimi miktarı
Benzin ve motorinle harmanlanan biyoetanol ve biyodizel miktarı
iv. Program Bileşenleri
1. Bileşen: Yerli Kömürlerin Elektrik Üretimi Amaçlı Değerlendirilmesi
Afşin-Elbistan havzasındaki rezervlerin değerlendirilmesi için özel bir finansman yöntemi geliştirilmesi ve uygulanması
Kamu elindeki işletilmeye hazır sahaların rödovans usulüyle özel sektöre devrinin sağlanması
Kömür aramalarına hız verilerek rezervlerin artırılması
Yerli kömürlerin kullanımdaki ısıl değerini artıracak veya kalitesini yükseltecek Ar-Ge çalışmalarına ağırlık verilmesi
Yerli kömürlere dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarına yönelik teşvik uygulamasının izlenerek ihtiyaçlara göre güncellenmesi
Kamu elinde bulunan linyit yakıtlı termik san