Öncelikli Dönüşüm Programları (2014 - 2018)

ONUNCU KALKINMA PLANI - ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

1. ÖNCELİKLİ DÖNÜŞÜM PROGRAMLARI

1126. 2023 hedeflerine ve Onuncu Kalkınma Planının amaçlarına ulaşılabilmesi açısından önem taşıyan, temel yapısal sorunlara çözüm olabilecek, dönüşüm sürecine katkıda bulunabilecek, genellikle birden fazla bakanlığın sorumluluk alanına giren, kurumlar arası etkin koordinasyon ve sorumluluk gerektiren kritik reform alanları için “Öncelikli Dönüşüm Programları” tasarlanmıştır.

1127. Öncelikli Dönüşüm Programları, program havuzunun yönetilebilir ve sonuçlarının ölçülebilir olması açısından sınırlı sayıda tutulmuştur. Sektörel ve sektörler arası bir yaklaşımla oluşturulan programlar kapsamında rehber niteliğinde olmak üzere, programın amacı ve kapsamına, hedeflerine, performans göstergelerine ve bileşenlerine yer verilmiş; ayrıca programlar için merkezi düzeyde uygulama mekanizması ve müdahale araçları tasarlanmış; bileşenlerden ve koordinasyondan sorumlu kurumlar belirlenmiştir.

1128. Öncelikli Dönüşüm Programlarının tasarımında 2. bölümde yer alan politikalarla bağlantı kurulmuş, bu politikaların etkin bir şekilde hayata geçirilebilmesi için programların temel unsurları ortaya konulmuştur. Tasarlanan programların ayrıntıları, alt bileşenleri, uygulama faaliyet ve projeleri, bütçe ihtiyacı ve mevzuat altyapısı Planın TBMM’de kabulünden sonra koordinatörlerin ve bileşenlerden sorumlu Bakanlıkların ortak katılım ve katkılarıyla eylem planları haline getirilecek, nihai tasarım ve uygulama usul ve esasları Yüksek Planlama Kurulu Kararıyla belirlenecektir.

1129. Öncelikli Dönüşüm Programlarının hayata geçirilmesine yönelik eylem planlarının hazırlanmasının, uygulanmasının, izlenmesinin ve değerlendirilmesinin koordinasyonundan Kalkınma Bakanlığı sorumludur.

1130. Yüksek Planlama Kurulu, Programların uygulama sonuçlarını da dikkate alarak programların gerektiğinde revizyonunda yetkili olacaktır.

1131. Söz konusu Programlar, ihtiyaç duyulan mevzuat, idari karar ve finansman bakımından bütün kamu kurum ve kuruluşları nezdinde öncelikli olarak ele alınacaktır.

 

1.1. ÜRETİMDE VERİMLİLİĞİN ARTIRILMASI PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Verimlilik artışı; ekonomide üretim kapasitesinin artırılması, rekabet gücünün geliştirilmesi ve büyümenin hızlandırılması açısından kritik önem taşımaktadır. 1981-2012 döneminde yüzde 4,3 olarak gerçekleşen ortalama büyümenin yalnızca 0,2 puanı TFV artışından kaynaklanmıştır. Bu nedenle, Onuncu Kalkınma Planı döneminde verimlilik odaklı bir yaklaşımla rekabet gücü artırılarak cari açık sorunu yaşanmadan yüksek ve istikrarlı büyümeye ulaşılması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, Üretimde Verimliliğin Artırılması Programıyla, verimlilik algısının geliştirilmesi, üretim süreçlerinin iyileştirilmesi, katma değerin artırılması ve böylelikle söz konusu hedefe katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Onuncu Plan döneminde altyapı yatırımları, doğrudan yabancı yatırım, Ar-Ge ve eğitim gibi alanlarda uygulanacak politikalar verimlilik artışlarını destekleyici olacaktır. Bununla beraber, hedeflere ulaşmak açısından mikro ölçekte ilave politikalara da ihtiyaç duyulmaktadır.

Türkiye ekonomisinde verimlilik artışının düşük olmasının çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Bu nedenlerden biri, küçük firmaların büyüme motivasyonlarının sınırlı kalması ve dolayısıyla ölçek ekonomilerinden yeterince yararlanamamalarıdır. Ayrıca, işletmeler arası etkileşimin zayıflığı nedeniyle değer zincirleri gerekli ölçüde güçlenememiştir. Nitekim ülkemizde, büyük ölçekli işletmelerin (250+ istihdam) işgücü verimliliği düzeyi, küçük ölçekli işletmelerin (1-19 istihdam) verimlilik düzeyinin yaklaşık 5,5 katına kadar ulaşmaktadır. Verimlilik artışlarının düşük olmasının diğer önemli sebepleri ise teknoloji geliştirme ve kullanım kapasitesinin yetersiz kalması ve işgücü niteliğinin ortalamada düşük olmasıdır. Bu bağlamda, verimlilik algısını geliştirme çalışmaları yanında, kurumsallaşmanın artırılması, üretim süreçlerinin geliştirilmesi ve ölçek sorunlarının azaltılmasına yönelik faaliyetlerin yürütülmesi yerinde olacaktır.

Bu program üretim alanlarında verimliliğin artırılmasına yönelik tasarlanmış olmakla birlikte, ayrı bir program olarak ele alınan enerji verimliliği konusu kapsam dışında tutulmuştur. Ayrıca program özel sektör üretimine odaklı olarak tasarlanmış, kamu kesiminde etkinlik konusu ayrı bir programda ele alınmıştır. Programın sonuçları ithalata bağımlılığın azaltılması ve yurtiçi tasarrufların artırılması programlarına katkıda bulunacak; eğitim, mesleki beceri, teknoloji, Ar-Ge ve kayıt dışılık konuları için oluşturulan diğer programlar ise bu programa önemli girdi sağlayacaktır.

ii. Program Hedefi

 Sanayi sektöründe TFV’nin büyümeye katkısının yüzde 20’nin üzerine çıkarılması

iii. Performans Göstergeleri

 Küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik kurumsallaşma ve verimlilik algısı anket sonuçları

 İmalat sanayiinde firma ölçeğine göre işgücü verimliliği farkı

 Sanayi sektöründe kısmi işgücü verimliliği

 Sanayi sektöründe toplam faktör verimliliği

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Verimlilik Algısının ve Verimliliği Artırmaya Yönelik Uygulama Kapasitesinin Güçlendirilmesi

 İşletmelerin iyi örneklerle buluşturulması yoluyla deneyim aktarımının sağlanması

 Firmalarda farkındalığın ve verimlilik artırma teknikleri konusundaki kapasitenin etkin danışmanlık hizmetleri yoluyla yükseltilmesi

2. Bileşen: İşletmelerde Kurumsallaşmanın Geliştirilmesi

 Kurumsal yönetim anlayışının geliştirilmesi amacıyla danışmanlık hizmetleri verilmesi, yasal mevzuatın geliştirilmesi ve teşvik mekanizmasının gözden geçirilmesi

3. Bileşen: Üretim Süreçlerinin Geliştirilmesi

 Teknoloji kullanımında ve üretim süreçlerinin geliştirilmesinde örnek firmalarla diğer firmaların etkileşiminin sağlanması ve üretim süreçleri konusunda danışmanlık hizmeti verilmesi

 Üretimde kullanılan enerji dışı girdilerin daha verimli kullanımının sağlanması

 Mevcut istihdam edilenlerin niteliğinin artırılmasına yönelik hizmet içi eğitimlerin desteklenmesi

4. Bileşen: İşletmelerde Ölçek Ekonomilerinin Desteklenmesi

 Pazara erişim imkânlarının artırılması

 Ürün tasarımı, ürün çeşitlendirmesi, markalaşma, pazarlama ve tanıtım gibi konularda firmaların kapasitesinin artırılması

 Finansmana ve teşviklere erişim konusunda küçük/orta ölçekli firmaların sorunlarının azaltılması

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Kalkınma Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı

2. Bileşen: KOSGEB

3. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

4. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı

 

1.2. İTHALATA OLAN BAĞIMLILIĞIN AZALTILMASI PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Dış finansman imkânlarının iyileşmesiyle birlikte artan sermaye girişi, TL’nin genel olarak yabancı paralar karşısında güçlenmesine, kredi imkânlarının artmasına, yurtiçi talebin canlanmasına ve ithalatın ivme kazanmasına neden olmuştur. Bu gelişme, üretim sürecinde ithal girdi kullanımını artırırken, giderek yurtiçi ara malları üretimi aleyhine bir ortam oluşturmuştur. Nitekim ara malı ithalatının GSYH içindeki payı 2000 yılındaki yüzde 13,6 (enerji hariç yüzde 10,1) seviyesinden 2011 yılında yüzde 22,4 (enerji hariç yüzde 15,6) seviyesine yükselmiştir. Ara malı ithalatındaki bu artış eğilimi, istikrarlı ve sürdürülebilir büyüme için üretim sürecinde yurtiçi kaynakların daha etkin ve verimli kullanılmasının önemine işaret etmektedir. Bu çerçevede, yurtiçinde üretilen ürünlerin standart ve kaliteleri ile teknoloji kapasitesinin yükseltilmesinin desteklenmesi; yurtiçinde üretilen özellikle ara mallarında kullanıcılar arasında bilgi ve farkındalık düzeyinin artırılması; kamu alımlarında yurtiçinde üretilen ve yerli girdileri kullanan nihai ürünlerin tercih edilmesi; yerli doğal kaynakların etkin kullanımı; atıkların ekonomiye kazandırılması ve enerji, ulaşım, işgücü gibi üretim maliyetlerinin düşürülmesi yönünde tedbirler alınması gerekmektedir.

Üretimde ithal ürün kullanımını dengeleme amacıyla tüm bu tedbirleri alırken, mevcut kaynakların verimsiz alanlara yönlendirilerek orta ve uzun vadede amaçlananın aksine ekonomide rekabet gücü kaybına yol açacak bir üretim yapısı oluşmamasına özen gösterilecektir. Bu programla, üretimde dönüşümün yüksek katma değerli ürünler lehine sağlanması ve yerli girdi üretiminin ve kullanımının teşvik edilmesi yoluyla ithalata olan bağımlılığın azaltılması amaçlanmaktadır.

Üretim sürecinde ithalata olan bağımlılık incelenirken, ilgili programlar olması nedeniyle dış ticaret açığında önemli yer tutan enerji ithalatı bu program kapsamı dışında tutulmuştur.

ii. Program Hedefi

 Plan dönemi sonunda dış ticaret açığının GSYH’ya oranının yüzde 9,9 seviyesinde gerçekleşmesi

iii. Performans Göstergeleri

 İhracatın ithalatı karşılama oranı

 Altın ve enerji hariç ithalatın GSYH’ya oranı

 İhracatta ve ithalatta orta-yüksek ve yüksek teknolojili ürünlerin payı

 Ana metal sanayi, elektrik-elektronik, makine ve teçhizat, kimya sanayi, otomotiv gibi öncelikli sektörler itibarıyla ithalat / toplam arz oranları

 Küresel rekabet endeksinde Türkiye’nin yeri

 Dâhilde işleme rejimi kapsamında döviz kullanım oranı

 Tüketim malları ithalatının toplam ithalat içerisindeki payı

 Seçilecek öncelikli sektör ve ürün gruplarında kapasite kullanım oranları

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Üretimde Dönüşümün Gerçekleştirilmesi

 İmalat sanayiinin ihtiyaç duyduğu girdilerin üretimine dönük, yerli katma değeri artıracak ürün/tür üretiminin özendirilmesi

 Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinin orta-yüksek ve yüksek teknolojiye sahip ürünlerde yoğunlaşması

 Enerji, işgücü, ulaşım ve altyapı maliyetlerinin düşürülmesi

2. Bileşen: Yerli Girdi Kullanımının ve Yerlileşmenin Artırılması

 Uygun standartta ve maliyette sürekli yerli girdi temininin artırılması

 Yurtiçi doğal kaynak potansiyelinin daha etkin değerlendirilmesi

 Yerlileşmenin desteklenmesi, bu amaçla uygun mekanizmaların geliştirilmesi

 Kamuda ithal ürün kullanılmasının azaltılması amacıyla kamu alımlarında yerli üretimi olan ürünlerin kullanımını teşvik edici politikaların geliştirilmesi

3. Bileşen: Dış Ticarete Dönük Düzenlemelerin Gözden Geçirilmesi

 Yerli firmaların ölçek ve teknoloji yetersizliği veya küresel firmaların ölçek avantajı nedeniyle yurtiçi üretim kapasitesi yaratılamayan ürün gruplarında yatırımların ülkemize çekilmesi

 Dâhilde işleme rejiminin gözden geçirilmesi

 AB’nin tek taraflı olarak yaptığı STA’ların ticareti saptırıcı, rekabeti bozucu etkilerinin azaltılması

4. Bileşen: Atıkların Ekonomiye Kazandırılması

 Geri dönüşüm/geri kazanım ve toplama-ayırmaya konu atıkların sağlık, çevre, enerji perspektiflerinden değerlendirilerek etkin bir şekilde ekonomiye kazandırılması

 Yurtiçi hurda arzını artırmaya yönelik çalışmaların desteklenmesi

 Hurda toplama, ayrıştırma ve işleme merkezlerine yönelik girişimlerin desteklenmesi

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Ekonomi Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

2. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı

3. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı

4. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

 

1.3. YURTİÇİ TASARRUFLARIN ARTIRILMASI VE İSRAFIN ÖNLENMESİ PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Gayrisafi milli harcanabilir gelirin tüketilmeyen kısmı olan yurtiçi tasarruflar, yatırımların finansmanı açısından büyük önem taşımaktadır. Uluslararası veriler açık ekonomi koşullarında dahi gelişmekte olan ülkeler açısından yurtiçi tasarruflarla yatırım arasında pozitif ilişkiye işaret etmektedir.

Türkiye’nin orta-uzun dönem kalkınma hedeflerini yakalaması açısından istikrarlı ve yüksek bir büyüme sağlanması önem taşımaktadır. Büyümenin sağlıklı bir yapıda sürdürülmesi için yatırımlarda da istikrar sağlanması gerekmektedir. Türkiye’nin yurtiçi tasarruf oranlarının yüzde 15’in altındaki mevcut düzeyi, benzer gelir grubundaki ülkelere ve hızlı büyüyen ülkelere göre daha düşük seviyededir. Türkiye ekonomisi yakın geçmişte dış finansmana erişimde sorun yaşamamış olsa da yatırımların ve büyümenin istikrarlı bir biçimde sürdürülmesi için tasarrufların artırılmasına yönelik önlemler alınması önem taşımaktadır.

Mevcut kaynakların etkinlikten uzak kullanımı anlamına gelen israf ekonomideki tasarrufları azaltmakta ve doğal kaynaklar üzerindeki baskıyı artırmaktadır.

Bu program çerçevesinde, yüksek ve istikrarlı bir büyüme dinamiği sağlamak üzere, en güvenilir ve kalıcı finansman kaynağı olan yurtiçi tasarrufların artırılması, artan yurtiçi tasarrufların üretken yatırımlara yönlendirilmesi ve israfın azaltılması amaçlanmaktadır.

ii. Program Hedefi

 Yurtiçi tasarruf oranının yüzde 19’a yükseltilmesi

iii. Performans Göstergeleri

 Yurtiçi tasarruf oranları (kamu, özel)

 Finansal hizmetlere erişim oranı

 Tüketici ve ticari kredilerin toplam krediler içerisindeki oranları

 Ticari krediler içerisinde sanayinin payı

 Özel sektör yatırımlarında makine teçhizatın payı

 Bireysel emeklilik sisteminin hacmi ve sistemden erken çıkış oranı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Mali Piyasa Araçlarıyla Tasarrufların Özendirilmesi

 Finansal farkındalığın artırılması ve finansal eğitimin yaygınlaştırılması

 Yastık altı tasarrufların sisteme çekilmesi

 Küçük tasarrufların teşvik edilmesi ve korunması

 Finansal ürün çeşitliliğinin artırılması

 Tasarrufların uzun vadeli finansal araçlara kaydırılması

 Özel sektörün finansmanında sermaye piyasalarının kullanılmasının teşvik edilmesi

2. Bileşen: İsrafın Azaltılması ve Mükerrer Tüketimin Önlenmesi

 İsrafın boyutlarının tespit edilmesi

 Tüketici haklarının korunması

 Bilinçli tüketimin yaygınlaştırılması

 Piyasa gözetimi ve denetiminin etkin bir biçimde uygulanması

 Çocuklara ve ailelere tasarruf alışkanlığı kazandırılması

 İsrafın azaltılması ile ilgili kampanyalar düzenlenmesi

 Çapraz sübvansiyonların ve ticari olmayan indirimlerin kaldırılması yoluyla kamu ve özel sektörün ürettiği mal ve hizmetlerin tüketiminin rasyonelleştirilmesi

3. Bileşen: Kredi Düzenlemeleriyle Tasarrufların Özendirilmesi ve Üretken Yatırımlara Yönlendirilmesi

 Tüketici kredilerindeki artışın makro ihtiyati tedbirlerle kontrol altında tutulması

 Kredi kartlarındaki taksitlendirme, ödüllendirme ve limit belirleme uygulamalarının gözden geçirilmesi

 Kredi maliyetlerinin farklılaştırılması ve diğer teşvik edici veya caydırıcı önlemlerle ticari kredilerin toplam krediler içerisindeki payının artırılması

4. Bileşen: Tamamlayıcı Sigortacılığın Geliştirilmesi

 Bireysel emeklilik sisteminin (BES) daha da genişletilmesi için yönetim ve işletim giderlerinin uluslararası düzeylere yaklaştırılması

 Tamamlayıcı sağlık sigortacılığının geliştirilmesi

 Uzun vadeli hayat sigortaları ürünlerinin geliştirilmesi

5. Bileşen: Vergisel Araçlarla Tasarrufların Özendirilmesi ve Üretken Yatırımlara Yönlendirilmesi

 Dolaylı vergi kompozisyonunun tasarruf önceliği çerçevesinde gözden geçirilmesi

 Vergisel araçlarla üretken yatırımların özendirilmesi

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Kalkınma Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Sermaye Piyasası Kurulu

2. Bileşen: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

3. Bileşen: Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu

4. Bileşen: Hazine Müsteşarlığı

5. Bileşen: Maliye Bakanlığı

 

1.4. İSTANBUL ULUSLARARASI FİNANS MERKEZİ PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Ekonomik büyümenin desteklenmesi ve katma değeri yüksek olan finans sektörünün geliştirilmesi amacıyla İFM çalışmalarına 2009 yılında başlanmıştır. Kaynakların toplanması ve etkin bir şekilde dağıtılmasını sağlayan, küresel piyasalarla entegre ve uluslararası alanda hizmet ihraç edebilen bir finans sektörünün oluşmasına katkı sağlayacak İFM çalışmalarının kararlılıkla sürdürülmesi önem arz etmektedir. Bu doğrultuda, İstanbul’un uluslararası alanda rekabet gücüne sahip bir finans merkezine dönüşebilmesi için reel sektörün ihtiyaçlarını karşılayacak, her türlü finansal aracın ihraç edilebildiği, güçlü bir fiziksel, beşeri ve teknolojik altyapıya sahip, etkin bir biçimde denetlenen şeffaf bir piyasa yapısının tesis edilmesi amaçlanmaktadır.

ii. Program Hedefleri

 İstanbul’un Küresel Finans Merkezleri Endeksinde ilk 25 içerisinde yer alması

 Türkiye’nin Finansal Gelişmişlik Endeksinde ilk 30 içinde yer alması

iii. Performans Göstergeleri

 Küresel Finans Merkezleri Endeksi (Z/Yen)

 Finansal Gelişmişlik Endeksi (Dünya Ekonomik Forumu)

 Finansal hizmetlerin GSYH içindeki payı

 Finansal hizmet ihracatındaki değişim

 Borsa İstanbul’da işlem gören yerli ve yabancı şirket sayısı

 Pay piyasası kapitalizasyonu ve GSYH’ya oranı

 İFM idari yapısının uluslararası platformda yaptığı tanıtım sayısı

 Yeni geliştirilen finansal ürün sayısı

 Yeni oluşturulan piyasa sayısı

 Uluslararası akreditasyona sahip eğitim kurumlarının sayısı

 Finans alanına yönelik verilen lisans sayısı

 Finansal eğitime yönelik faaliyet sayısı

 Bireysel ve kurumsal yerli yatırımcı sayısı

 Yaşam Kalitesi Endeksi

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Yeni Bir İFM İdari Yapısının Oluşturulması

 İyi uygulama örnekleri temelinde, özel sektörün daha aktif rol aldığı bir organizasyon yapısının oluşturulması

 İstanbul’un uluslararası finansal kuruluşlar ve yatırımcılar nezdinde daha etkin tanıtımının sağlanması

 Yurtiçi paydaşlar arasında koordinasyonun geliştirilmesi

2. Bileşen: Finansal Ürün ve Hizmet Çeşitliliğinin Artırılması

 Finansal aracılık sektörünün etkin işleyen bir yapıya kavuşturulması

 Yeni piyasa ve finansal ürünlerin geliştirilmesi

 Kurumsal yatırımcı tabanının genişletilmesi

 İnternet bankacılığı, mobil ve şubesiz bankacılık gibi alternatif dağıtım kanallarının yaygınlaştırılması

 Faizsiz finansman araçlarının geliştirilmesi

 Ödeme sistemlerinin güçlendirilmesi

3. Bileşen: Hukuki Altyapının Geliştirilmesi

 İstanbul’da kurumsal bir tahkim merkezinin oluşturulması

 Finans sektörüne ilişkin özellikli konularda ihtisaslaşmış mahkemelerin oluşturulması

 Mevzuat çalışmalarında İFM Projesinin dikkate alınması

4. Bileşen: Kümelenme Bölgelerinde Fiziki Altyapının Geliştirilmesi

 Ulaşım imkânlarının iyileştirilmesi ve çeşitlendirilmesi

 Finans kuruluşlarının iş ve işlemlerinin daha hızlı bir şekilde yapılmasını sağlayacak iletişim altyapısının geliştirilmesi

 İstanbul’da finansal kümelenme alanlarına yönelik olarak enerji ihtiyaçlarının karşılanması, sosyal olanakların ve rekreasyon alanlarının (yeşil alan ve spor tesisi) geliştirilmesi

5. Bileşen: Teknolojik Altyapının Güçlendirilmesi

 Sermaye piyasalarındaki elektronik haberleşme, iletişim ve işlem altyapısının konsolide edilmesi

 Bilişim teknolojileri alanında finansal kuruluşlar tarafından dışarıdan alınan hizmetlerin kalitesinin artırılması

 Sermaye piyasalarında veri dağıtımı ve güvenliği konusunda ortak stratejiler belirlenmesi

6. Bileşen: Nitelikli İnsan Kaynağının Artırılması

 Finans alanında uluslararası geçerliliği olan sertifikaya ve ileri düzey yabancı dile sahip kişi sayısının artırılması

 Finans sektörünün ihtiyaçları doğrultusunda lisans ve lisansüstü müfredatının geliştirilmesi

 Finansal eğitimin toplum genelinde yaygınlaştırılması

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Kalkınma Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurumlar

1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı

2. Bileşen: Sermaye Piyasası Kurulu

3. Bileşen: Adalet Bakanlığı

4. Bileşen: İstanbul Büyükşehir Belediyesi

5. Bileşen: Borsa İstanbul

6. Bileşen: Milli Eğitim Bakanlığı

 

1.5. KAMU HARCAMALARININ RASYONELLEŞTİRİLMESİ PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Sosyal refahın artırılması ve adaletli paylaşımın sağlanması ile istikrarlı büyüme sürecinin tesisinde önemli bir politika aracı olan kamu kaynaklarının etkin kullanımı, sağlıklı işleyen bir kamu mali yapısının da en önemli unsurlarından biridir. Kamu harcamalarının etkinliğinin ölçülmesi ve bu kapsamda, bir kamu harcamasından beklenen faydanın ve aynı harcamanın genel ekonomi üzerindeki etkisinin doğru ve zamanında tespiti ve analizi önem arz etmektedir.

Bu program çerçevesinde, mevcut harcama programları gözden geçirilerek verimsiz harcamaların tasfiye edilmesi, bu yolla oluşturulacak mali alanın öncelikli harcama alanlarına tahsis edilmesi ve kamu faiz dışı harcama büyüklüğünün belirli bir seviyede tutulması amaçlanmaktadır.

ii. Program Hedefleri

 Merkezi yönetim bütçesi faiz dışı harcamalarının Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak yüzde 21,8 seviyesinde gerçekleşmesi

 Kamu kesimi borçlanma gereğinin Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak yüzde 0,5 seviyesinde gerçekleşmesi

 Harcamaların yerindeliği ve kalitesinin artırılması

iii. Performans Göstergeleri

 Kamu tüketiminin GSYH içindeki payı

 Yatırım programındaki projelerin ortalama tamamlanma süresi

 Seçilmiş sosyal yardımlardan ortalama yararlanma süresi

 TBMM’ye sunulan etki analizi yapılmış kanun tasarısı sayısının toplam tasarılara oranı

 Kutu bazında kişi başı ilaç tüketimi

 Tarımsal desteklerin tarımsal katma değere oranı

 Seçilmiş tarımsal ürünlerde verilen desteğin üretim değerine oranı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Sosyal Yardım ve Hizmetlerde Etkinliğin Sağlanması

 Sosyal yardım ve hizmetlerde bütüncül bir anlayışın geliştirilmesi

 Sosyal yardım ve hizmetlerde kamu, özel kesim ve STK’lar arasında koordinasyonun sağlanması ve mükerrerliklerin önlenmesi

2. Bileşen: Tarımsal Desteklerde Etkinliğin Sağlanması

 Tarımsal desteklere ilişkin mevzuat ve uygulamaların birleştirilmesi ve bu desteklerin etkileşim içinde bulunduğu sektörlerin ve ilgili tarafların ihtiyaçlarını gözetecek şekilde yeniden düzenlenmesi

 Tarım sektöründe; örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir yapının oluşumuna imkân veren, gıda güvenliği ve güvenilirliğini sağlayan, doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımını gözeten bir destek sisteminin kurulması

 Tarımsal desteklerle amaçlanan sosyal ve üretim odaklı fayda ile kamunun mali yükünün karşılaştırılmasına imkân verecek bir izleme ve değerlendirme sisteminin kurulması ve tarımsal desteklerin etkinliğinin düzenli ölçülmesi

3. Bileşen: Kamu Yatırımlarının Rasyonelleştirilmesi

 Yatırımların yüksek büyümeye katkı sağlayacak alanlara yönlendirilmesi

 Proje stokunun Plan hedefleri ve kaynaklarla uyumlu şekilde oluşturulması

 Yatırım projelerinin seçiminin fayda-maliyet analizlerine dayandırılması, izleme ve değerlendirmesinin etkin bir şekilde yapılması

 Yıl içi uygulamaların bütçe, program ve sektörel dengeler bozulmayacak şekilde yürütülmesi

 Mevcut sermaye stokunun etkin kullanımına yönelik bakım-onarım harcamalarına ağırlık verilmesi

 Yatırım kararlarında muhtemel cari harcama ihtiyacının dikkate alınması

4. Bileşen: Cari Harcamaların Kontrol Altında Tutulması

 Kamuda israftan kaçınma ve tasarruf bilincinin yerleştirilmesi

 Personel ihtiyacının öncelikle atıl personel kullanılarak karşılanması

 Hizmet alımlarının fayda-maliyet analizlerine dayandırılması

 Kamuda e-dönüşümün hızlandırılarak hizmet maliyetlerinin düşürülmesi

 Kamu hizmet binası temininin (kiralama, satın alma, yapım) ihtiyaca uygun ve maliyet etkin hale getirilmesi

 Bütçe hazırlık sürecinde, personel harcamaları dışında kalan diğer cari harcamalara yönelik ödeneklerin sıfır tabanlı bütçe ilkesiyle belirlenmesi

 Cari harcamaların uluslararası standartlarla uyumlu şekilde raporlanması

5. Bileşen: Program-Bütçe Bağlantısının Güçlendirilmesi

 Yönetim bilgi sistemlerinin bütünleşik hale getirilmesi

 Kaynak tahsis sürecinin stratejik planlar ve performans esaslı bütçeleme sistemiyle ilişkisinin güçlendirilmesi

 Kamu hizmetlerini program yaklaşımıyla ele alan bütçe yapısına kademeli olarak geçişin sağlanması

6. Bileşen: Sağlık Harcamalarının Etkinleştirilmesi

 Akılcı ilaç kullanımının yaygınlaştırılması

 Kademeli bir şekilde sevk zinciri uygulamasına geçilmesi

 Sağlık teminat paketlerinin gözden geçirilmesi

 Koruyucu ve önleyici sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatörler: Kalkınma Bakanlığı, Maliye Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı

2. Bileşen: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

3. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı

4. Bileşen: Maliye Bakanlığı

5. Bileşen: Maliye Bakanlığı

6. Bileşen: Sağlık Bakanlığı

 

1.6. KAMU GELİRLERİNİN KALİTESİNİN ARTIRILMASI PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Etkin bir kamu mali sistemi için kamu gelirlerinin sağlıklı ve sürekli kaynaklardan çağdaş yöntemlerle toplanması son derece önemlidir. Bu süreçte, sadece mali kaygıların değil, ekonomik ve sosyal amaçların da dikkate alınması modern kamu yönetiminin bir gereği haline gelmiştir.

Gelir mevzuatının oluşturulmasından, gelirlerin toplanmasına ve kamuoyunun bilgilendirilmesine kadar olan tüm sürecin kalitesinin artırılması büyük önem arz etmektedir. Bu program kapsamında; kamu mali sisteminin ihtiyaç duyduğu gelirlerin sağlıklı ve sürekli kaynaklara dayandırılmasının yanında, gelirlerin etkili ve ekonomik bir şekilde toplanması, gelir dağılımının iyileştirilmesi, tasarrufların artırılmasına katkı sağlanması ve yerel yönetimlerin mali yönden merkezi yönetime bağımlılığının azaltılması amaçlanmaktadır. Program kapsamında ele alınabilecek konular oldukça geniş olmakla birlikte, odaklanılacak alanlar aşağıdaki bileşenlerle sınırlandırılmıştır.

ii. Program Hedefleri

 Vergilemede hizmet sunumu kalitesinin artırılması

 Kamu gelirlerinin sağlıklı ve sürekli kaynaklardan elde edilmesi

 Belediye ve il özel idarelerinin sermaye gelirleri hariç öz gelirlerinin Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak yüzde 1,7’ye çıkarılması

 Vergi tabanının adil ve öngörülebilir bir şekilde genişletilmesinin de katkısıyla vergi yükünün Plan dönemi sonunda GSYH’ya oran olarak 0,6 puan yükselmesi

iii. Performans Göstergeleri

 Vergi gelirlerinin GSYH içerisindeki payı

 Kaldırılan istisna, muafiyet ve indirimlerin mali boyutu

 Mükellefler tarafından vergiye uyum için harcanan süre

 Yerel yönetimlerin öz gelirlerinin toplam gelirlerine oranı

 Mükellef memnuniyet oranı

 Ödenmeyen vergi tutarının tahakkuk eden vergiye oranı

 Toplam vergiler içerisinde doğrudan vergilerin payı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: İstisna, Muafiyet ve İndirimlerin Gözden Geçirilmesi

 İstisna, muafiyet ve indirimler nedeniyle oluşan vergi harcamalarının mali etkilerinin tahmin edilmesi

 Etkin olmayan düzenlemelerin kaldırılması veya revize edilmesi

 Sisteme dâhil edilmesi öngörülen istisna, muafiyet ve indirimlere ilişkin kriterlerin belirlenmesi ve uygulama sonuçlarının düzenli değerlendirilmesi

 Vergi harcamaları konusunda kamuoyunun düzenli ve ayrıntılı bilgilendirilmesi

2. Bileşen: Vergi İdaresinin Etkinliğinin Artırılması

 Vergi idaresinin beşeri ve teknolojik imkânlarının geliştirilmesi

 Mükellef hizmetlerinin etkinleştirilmesi

 Vergi idaresi ile kamu kurum ve kuruluşları arasındaki bilgi paylaşımının güçlendirilmesi

 Uzlaşma müessesesi ve vergi takdir komisyonları başta olmak üzere uygulamada sorun yaşanan konuların gözden geçirilmesi

 Vergi ceza sisteminin etkinliğinin artırılması

 Yabancı vergi idareleriyle işbirliğinin artırılması

3. Bileşen: Vergilemede Uygulanabilirliğin ve Öngörülebilirliğin Artırılması

 Mevzuat ve idari uygulamalarda öngörülebilirliğin artırılması

 Vergi mevzuat düzenlemelerinin toplumun ve ilgili tarafların katkılarının alındığı bir süreç içinde gerçekleştirilmesi

 Vergi mevzuatının sadeleştirilmesi çalışmalarının sürdürülmesi

 Vergilemede teknoloji kullanımının yaygınlaştırılması

4. Bileşen: Kamu Gelirleriyle İlgili İstatistiklerin Etkinleştirilmesi

 Kamu gelirleriyle ilgili istatistiklerin kapsamının, detayının ve kalitesinin artırılması, erişiminin kolaylaştırılması

 Vergi sistemi ve uygulamalarının istatistik üretme kapasitesinin geliştirilmesi

5. Bileşen: Yerel Yönetim Öz Gelirlerinin Artırılması

 Yerel yönetimlerin öz gelirlerinin artırılması ve hesap verme sorumluluğunun geliştirilmesi

 İmar düzenlemeleri ve kamu hizmetleriyle oluşan değer artışından kamunun daha çok yararlandırılması

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Maliye Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Maliye Bakanlığı

2. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı

3. Bileşen: Maliye Bakanlığı

4. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı

5. Bileşen: İçişleri Bakanlığı

 

1.7. İŞ VE YATIRIM ORTAMININ GELİŞTİRİLMESİ PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

İş ve yatırım ortamına ilişkin düzenlemeler ile bunlara yönelik uygulamaların ölçülmesi ve ülkeler arası karşılaştırmaların yapılması amacıyla DB tarafından hazırlanan İş Ortamı 2012 Raporunda Türkiye, genel sıralamada 2006 yılında 175 ülke arasında 84’üncü sıradan 2012 yılında 183 ülke arasında 71’inci sıraya yükselmiştir.

İş ve yatırım ortamına ilişkin sorunlardan bürokratik süreçler, hukuki süreçler ve yatırım yeriyle ilgili olanlar öne çıkmaktadır. Bu sorunların daha etkin bir koordinasyonla çözülmesinin, yatırıma ilişkin belirsizlikleri azaltarak gerek yerli gerek doğrudan yabancı yatırımları kolaylaştıracağı düşünülmektedir.

Bu programda, iş ve yatırım ortamının öncelikli sorunlarına odaklanılarak, yatırımcının karşılaştığı belirsizliklerin giderilmesi ve sorunların hızla çözülmesi, bunun için mevcut mekanizmaların iyileştirilerek yatırımların artırılması amaçlanmaktadır. Program kapsamındaki faaliyetlerin, YOİKK mekanizması kapsamında öncelik verilerek ele alınması sağlanacaktır.

ii. Program Hedefleri

 Özel sektör yatırımlarının GSYH’ya oranının 2018 yılı sonunda yüzde 19,3’e çıkarılması

 Plan dönemi boyunca (gayrimenkul hariç) kümülatif uluslararası doğrudan yatırım tutarının 93,9 milyar dolara ulaşması

 İş Yapma Kolaylığı Endeksi sıralamasında ilk 50 ülke arasına girilmesi

 Süreçlerin iyileştirilmesi suretiyle yatırım yeri tahsis miktarının artırılması

iii. Performans Göstergeleri

 Uluslararası İş Yapma Kolaylığı Endeksinde Türkiye’nin sırası

 Uluslararası doğrudan yatırımların tutarı

 Özel yatırımların GSYH içindeki payı

 Yatırım teşvik belgesi adedi ve tutarı

 YOİKK Teknik Komiteler Eylem Planlarındaki gerçekleşme oranı

 İl bazında yatırıma uygun arazi envanterinde yer alan parsel sayısı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Bürokratik Süreçlerin İyileştirilmesi

 Bürokratik süreçlerin hızlı ve etkili işlemesini sağlayacak, yatırımcıların maruz kaldığı doğrudan ve dolaylı maliyetleri düşürecek düzenlemelerin uygulamaya geçirilmesi

 Kamunun iş dünyasına sunduğu hizmetlerin bütünleşik bir yapıda elektronik ortama taşınması

2. Bileşen: Hukuki Süreçlerin İyileştirilmesi

 Türkiye’de iş ve yatırım ortamına ilişkin hukuki süreçlerin ve altyapının geliştirilmesi

 Mevzuatın uluslararası standartlara ve en iyi uygulamalara uygun şekilde güncellenmesi

3. Bileşen: Yatırım Yeri Temininin Kolaylaştırılması

 İllerde yatırıma uygun arazilerin tespiti ve arazi envanterinin oluşturulması

 İllerde yatırıma uygun arazi envanterinin yatırımcıya etkili ve etkin bir şekilde sunulması amacıyla coğrafi bilgi sistemleri altyapısının geliştirilerek kullanılması

 Yatırım yeri tahsis sürecinin hızlandırılmasına yönelik mevzuat düzenlemelerinin yapılması

 Stratejik ve büyük ölçekli yatırımlara uygun yatırım yerleri hazırlanması

4. Bileşen: İş ve Yatırım Ortamıyla İlgili Yönetişimin Bölgesel Düzeyde Geliştirilmesi

 İş ve yatırım ortamıyla ilgili ulusal ve bölgesel düzeyde göstergeler geliştirilerek düzenli takip ve değerlendirme sistemi oluşturulması

 İş ve yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik yaklaşımın bölgesel düzeyde yaygınlaştırılması, geliştirilmesi ve yatırımcının yerel düzeyde desteklenmesi

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Ekonomi Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Başbakanlık

2. Bileşen: Adalet Bakanlığı

3. Bileşen: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı

4. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı

 

1.8. İŞGÜCÜ PİYASASININ ETKİNLEŞTİRİLMESİ PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Son yıllarda işgücü piyasasını etkinleştirmeye yönelik alınan tedbirler neticesinde önemli ilerlemeler kaydedilmiş olmakla birlikte, işsizler ile açık işlerin etkin bir biçimde eşleştirilememesi, kadınların işgücüne ve istihdama katılımının düşüklüğü, kıdem tazminatı, alt işverenlik gibi uygulamalarda yaşanan sorunların devam etmesi, esnek çalışma biçimlerinin etkin bir biçimde uygulanamaması ile sosyal yardım istihdam bağlantısının zayıflığı gibi hususlar işgücü piyasasının etkinliğini azaltmaktadır.

Hedef kitlesi işsizler, işgücü piyasası dışındaki kadınlar, kayıt dışı çalışanlar ve işverenler olan bu programla işgücü piyasası daha etkin hale getirilerek, rekabetçi bir ekonominin gerektirdiği nitelikli ve insana yaraşır istihdamın artırılması, işsizliğin azaltılması, işgücü verimliliğinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır.

ii. Program Hedefleri

 Kadınların işgücüne katılım ve istihdam oranlarının Plan dönemi sonunda sırasıyla yüzde 34,9 ve yüzde 31’e yükseltilmesi

 Esnek çalışma biçimlerinin yaygınlaştırılması

 Sosyal yardım istihdam bağlantısının güçlendirilmesi

 İstihdam teşviklerinin etkinliğinin artırılması

iii. Performans Göstergeleri

 Kadın istihdam oranı

 Kısmi çalışma oranı

 İŞKUR’a kayıtlı işsizlerin işe yerleştirilme oranı

 İşsizlik sigortası fonundan faydalananların işini kaybedenlere oranı

 Sosyal yardım alanlardan istihdama kazandırılan kişi sayısı

 Kırılgan istihdam oranı

 Uzun süreli işsizlerin toplam işsizler içindeki oranı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Kadınların İşgücüne ve İstihdama Katılımının Artırılması

 Kadınlara yönelik istihdam teşviklerinin etkinleştirilmesi

 Çocuk, hasta ve yaşlı bakımı hizmetlerinin yaygınlaştırılması

 Kadın girişimcilere özel bütüncül bir destek programının uygulanması

2. Bileşen: Aktif İşgücü Programlarının Etkinleştirilmesi

 AİP’lerin etki değerlendirmesinin yapılması ve ihtiyaçlara göre yeniden tasarlanması

 İş ve meslek danışmanlarının sayılarının artırılarak niteliklerinin yükseltilmesi

3. Bileşen: Güvenceli Esnekliğin Sağlanması

 Kıdem tazminatı sorununun kazanılmış haklar korunarak sosyal taraflarla diyalog içinde çözülmesi

 Alt işverenlik uygulamasının yeniden düzenlenmesi

 İşsizlik sigortasından yararlanma koşullarının esnetilmesi ve yararlanma sürelerinin artırılması

 Fazla çalışma saatlerinin sınırlandırılması

 Esnek çalışma biçimlerinin çalışanların haklarını gözetir biçimde yaygınlaştırılması

4. Bileşen: Sosyal Yardım İstihdam Bağlantısının Güçlendirilmesi

 Sosyal yardım sistemi ile İŞKUR sistemi arasında işbirliğinin güçlendirilmesi

 Çalışabilir durumda olduğu halde sosyal yardım alanların uygun eğitim almasının ve uygun işi bulmasının sağlanması

 Çalışabilir durumda olanların sosyal yardım sahipliğinin belirlenmesinde İŞKUR tarafından yapılan iş tekliflerinin dikkate alınması

5. Bileşen: İstihdam Teşviklerinin Etkinleştirilmesi

 İstihdam teşvikleri etki analizi çalışması yapılması

 İstihdam teşviklerinin bölgesel, sektörel ve belirli hedef gruplara odaklanacak, kayıt dışı çalışmayı önleyecek ve belirli süreyle işte kalmayı gerekli kılacak şekilde tasarlanması

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

2. Bileşen: İŞKUR

3. Bileşen: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

4. Bileşen: İŞKUR

5. Bileşen: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

 

1.9. KAYIT DIŞI EKONOMİNİN AZALTILMASI PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Son yıllarda alınan önlemlere rağmen kayıt dışı ekonomi halen önemli sorun alanlarından birisidir. Kayıt dışı ekonominin azaltılması, orta ve uzun dönemde ekonomik istikrar, gelir dağılımı ve istihdam gibi birçok makroekonomik unsurun iyileşmesine, ekonomide verimlilik düzeyi ve rekabet gücünün yükselmesine, ayrıca kamu gelirlerinin artmasına katkıda bulunacaktır. Bu programla, kayıt dışı ekonominin azaltılması amaçlanmaktadır.

Ayrıca, bu program Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planının daha etkin uygulanmasına katkı sağlayacaktır.

Kayıt dışı ekonominin azaltılmasında her ne kadar kayıtlı sektörlerin güçlendirilmesi ve kayıtlı sisteme girişlerin teşvik edilmesi önem arz etse de, Onuncu Kalkınma Planı kapsamında diğer programların doğrudan ya da dolaylı olarak bu hususlara katkı sağlayacağı dikkate alınarak, bu programda söz konusu bileşenlere yer verilmeyecektir.

ii. Program Hedefleri

 Kayıt dışı ekonominin GSYH’ya oranının beş puan azaltılması

 Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı istihdam oranının beş puan azaltılması

iii. Performans Göstergeleri

 Kayıt dışı ekonominin GSYH'ya oranı

 Tarım dışı sektörlerde kayıt dışı çalışanların tarım dışı istihdama oranı

 Yıllık denetim sayılarının bir önceki yıla göre değişim oranı

 Denetimler sonucunda tespit edilen kayıt dışı çalışan sayısı

 Denetimler sonucunda tespit edilen vergi matrah farkları

 Kamu hizmetlerinden duyulan memnuniyet düzeyi

iv. Programın Bileşenleri

1. Bileşen: Kayıt Dışı Ekonominin Boyutunun ve Etkilerinin Ölçülmesi

 Kayıt dışı ekonominin boyutunun ölçülmesinde kullanılan mevcut standart yöntemlerin Türkiye’ye özgü koşullar dikkate alınarak geliştirilmesi

 Kayıt dışı ekonominin yol açtığı sorunların etkisinin ölçülmesi

2. Bileşen: Denetim ve Yaptırımların Daha Etkili Kılınması

 Kamu kurumlarının denetim kapasitesinin geliştirilmesi suretiyle denetimlerin nitelik ve niceliğinin artırılması

 Denetimlerin etkinliğinin artırılmasında risk analizi modelleri, veri madenciliği ve bilişim teknolojilerinin daha yaygın kullanılması

 Kayıt dışı ekonomik faaliyette bulunanlara yönelik yaptırımların artırılması

3. Bileşen: Kurumlar Arası Koordinasyon ve Veri Paylaşımının Artırılması

 Kamu kurumlarının denetim sonuçlarının ve kayıtlarında bulunan verilerin diğer kamu kurumlarıyla paylaşılması

 Kurumlar arası ortak veri tabanı ve denetim uygulamalarının geliştirilmesi

 Kayıt dışılığa sebep olan yasal düzenlemeler konusunda kamu kurumları ile işbirliği sağlanarak gerekli düzenlemelerin yapılması

4. Bileşen: Kayıt Dışılıkla Mücadelede Toplumsal Mutabakatın Sağlanması

 Toplumun ilgili kesimlerinin kayıt dışılıkla mücadeleye aktif katılımının sağlanması

 Kamu idareleri ve STK’lar aracılığıyla kayıt dışı ekonominin olumsuz etkileri hakkında toplumsal bilincin artırılması

5. Bileşen: Kaçakçılıkla Etkin Mücadele Edilmesi

 Akaryakıt, içki ve tütün mamulleri kaçakçılığı başta olmak üzere kaçakçılığın ekonomik boyutunun ölçülmesi

 Kaçakçılıkla mücadelede idari ve teknik kapasitenin güçlendirilerek denetimlerin etkinleştirilmesi

 Kurumlar arası koordinasyonun artırılması

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Gelir İdaresi Başkanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı

2. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı

3. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı

4. Bileşen: Gelir İdaresi Başkanlığı

5. Bileşen: Gümrük ve Ticaret Bakanlığı

 

1.10. İSTATİSTİKİ BİLGİ ALTYAPISINI GELİŞTİRME PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Günümüzde, toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel anlamda mevcut durumlarını görebilmesi, gerçekleşen olaylar hakkında doğru kararlar verebilmesi ve geleceğe ilişkin sağlıklı planlar yapılabilmesinde doğru, güvenilir ve zamanlı olarak üretilen istatistikî verilerin önemi büyüktür. Ayrıca, kamuoyuna hizmet desteği sağlayan bilgi aynı zamanda toplumlar için de stratejik bir kaynak olarak değerlendirilmektedir. Özellikle doğru ve çabuk karar almada; gerekli bilgiyi sağlayabilmek, bilgi çağının gereği olan yeniliğe ve gelişmeye açık olmak, güçlü bir istatistik ve bilgi sistemi altyapısını oluşturmak, ülkemizin bugünü ve geleceği için önem arz etmektedir. Bu yüzden, başta TÜİK olmak üzere, istatistikî bilgi üretiminde rol alan tüm kuruluşların istatistik bilgi altyapısının iyileştirilmesi, istatistik süreçlerinin planlanması, yürütülmesi ve izlenmesi önem arz etmektedir.

Paylaşımcı, işbirliğine dayalı ve planlı bir istatistik üretim süreci ile bilimsel metotlarla elde edilmiş güvenilir istatistiklerin kalitesinin ve sayısının artırılması, ulusal ve uluslararası ihtiyaçlar doğrultusunda üretilmesi gereken istatistik yelpazesinin genişletilmesini de beraberinde getirecektir. Bu açıdan değerlendirildiğinde, idari kayıtların sağlıklı bir şekilde tutulması, mevcut istatistikî verilerin detaylandırılması ve istatistik üretimi yapılırken kurumlar tarafından ekonominin ihtiyaçlarını dikkate alacak şekilde önceliklendirilmesi büyük önem arz etmektedir.

ii. Program Hedefleri

 Bilgi/veri ihtiyaçlarını karşılayan istatistik portalı

 Uluslararası standartlarda üretilmiş istatistik sayısının artırılması

 Bölge bazında istatistik üretilmesi

 Entegrasyonu sağlanmış sürdürülebilir istatistik sistemi

 Kayıt sistemlerinden üretilen istatistikler

iii. Performans Göstergeleri

 Yeni üretilen istatistik sayısı

 Yayımlama takvimine uygun yayımlanma oranı

 Elektronik ortamdan derlenen anket sayısı

 İstatistik üretiminde idari kayıtların kullanım oranı

 Standart sınıflama ve kodlama ile üretilen istatistik sayısı

 Resmi istatistik programı kapsamında üretilen istatistiklerden metaveri sisteminin kurulduğu istatistik sayısı

 İstatistiksel Yönetim Bilgi Sistemi (SMIS) kapsamında Eurostat tarafından değerlendirilen istatistiksel konu ve modüllerin uyum oranı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: İstatistikî Veri Üretiminin Önceliklendirilmesi

 İstatistik üretimi için ayrılan kaynakların doğru aktarımını sağlamak üzere ulusal öncelikli istatistikler listesinin belirlenmesi

 Ulusal ve uluslararası kullanıcıların ihtiyaç ve önceliklerini dikkate alarak uluslararası standartlara uygun şekilde üretilebilecek istatistiklerin belirlenmesi

 Kullanım alanı olmayan ve talep edilmeyen istatistiklerden ziyade gelir yöntemiyle hesaplanmış yurtiçi hâsıla ile bölgesel yurtiçi hâsıla verileri gibi ulusal ve bölgesel düzeyde ekonomik gelişmişliğin incelenmesi için büyük öneme sahip istatistiklerin üretilmesi

2. Bileşen: Kurumlar Arası İşbirliğinin Güçlendirilmesi

 Kamu kurum ve kuruluşlarında istatistikî veri toplama, üretme, kullanma ve paylaşma bilincinin artırılması

 Kurumların ürettiği idari kayıtların uluslararası sınıflama ve kodlar kullanılarak üretilmesi

 Kurumsal veri tabanlarının geliştirilerek TÜİK'e açılması

 Resmi istatistik üretim sürecinde yer alan kurum ve kuruluşlarda idari kayıt sistemlerinin geliştirilmesi, kullanılacak olan kurumsal veri tabanlarının standardizasyonu konusunda TÜİK tarafından teknik ve bilişim danışmanlık hizmeti verilmesi

 Kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde derlenen ve resmi istatistik üretim sürecinde kullanılabilecek veri tabanlarında bulunan idari kayıt bilgilerinin TÜİK’e transferinde kullanılacak sistemlerin, TÜİK ile kamu kurum ve kuruluşlarının işbirliğiyle geliştirilmesi

 Kurumlarda istatistikî analiz birimleri kurulması

3. Bileşen: Uluslararası Normlarda İstatistik Üretiminin Sağlanması

 Uluslararası kurum ve kuruluşlar ile işbirliğinin artırılması ve etkinleştirilmesi

 İstatistiklerin güvenilir, karşılaştırılabilir, uyumlu, tutarlı ve veri entegrasyonu sağlanarak üretilmesi

 İstatistiklerin metodoloji ve içeriğinin geliştirilerek veri çeşitliliğinin artırılması

 Uluslararası kurum ve kuruluşların ihtiyacı olan istatistiklerin üretilmesi

 Yayımlamada güncelliğin ve zamanlılığın uluslararası standartlara göre geliştirilmesi

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Türkiye İstatistik Kurumu

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Kalkınma Bakanlığı

2. Bileşen: Türkiye İstatistik Kurumu

3. Bileşen: Türkiye İstatistik Kurumu

 

1.11. ÖNCELİKLİ TEKNOLOJİ ALANLARINDA TİCARİLEŞTİRME PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

Türkiye’de Ar-Ge faaliyetlerinin artırılması ve yaygınlaştırılmasına yönelik önemli ilerlemeler kaydedilmiş olmakla birlikte, temel araştırmadan başlayıp ürünün piyasaya sürülmesine kadar uzanan yeni teknolojik ürün üretme sürecinin özellikle ticarileştirme kısmının geliştirilmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu anlamda, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin ticarileştirilmesi yoluyla uluslararası düzeyde rekabetçi, yeni ara veya nihai teknolojik ürünler ile markalar oluşturulması kritik önem arz etmektedir.

Bu programla, ülke açısından önem taşıyan sektörlerde, uluslararası rekabetçi teknolojik ürün ve markaların ortaya çıkarılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda öncelikli sektörler enerji, sağlık, havacılık ve uzay, otomotiv ve raylı sistemler ve savunma olup, program çerçevesinde bu sektörlerde son ürün ve faydanın ortaya çıkmasını sağlayacak alt programlar oluşturulacaktır.

ii. Program Hedefleri

 Öncelikli sektörlerde teknolojik ürün ve marka sayısının artırılması

 İmalat sanayii üretim ve ihracatında öncelikli sektörlerin payının artırılması

 Nitelikli araştırmacı yetiştirilmesi ve özel sektörde istihdamının artırılması

 Araştırma merkezi, kuluçka, hızlandırıcı, teknoloji ve yenilik merkezlerinin artırılması

 Teknoloji Geliştirme Bölgelerinin (TGB) sektör odaklı hale getirilmesi

 Yenilikçi girişimciliğin geliştirilmesi

 Teknoloji transfer ara yüzlerinin artırılması

iii. Performans Göstergeleri

 Yeni ürün, marka ve patent sayısı

 Doktora dereceli araştırmacı sayısı

 Akredite araştırma, ölçüm ve test merkezi sayısı

 Öncelikli sektörlerin imalat sanayii üretim ve ihracatındaki payı

 Öncelikli sektörlerde küme sayısı

 Girişimci sayısı

 Teknoloji transfer ofisi sayısı, ofislerin hizmet verdiği şirket sayısı, ofislerin lisans gelir miktarı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Öncelikli Alanlarda Ticarileştirmenin Desteklenmesi

 Öncelikli sektörlerde prototip geliştirmeye yönelik destek programlarının oluşturulması

 Öncelikli sektörlerde teknolojik ürün yatırımlarının teşvik edilmesi

 Ticari ürün geliştirilmesine yönelik fikri mülkiyet haklarına destek sağlanması ve farkındalık artırma faaliyetlerinin yürütülmesi

 Üretilen teknolojik ürünlerin standartlarının oluşturulması

2. Bileşen: Beşeri ve Fiziksel Altyapının Güçlendirilmesi

 Ticarileştirmenin gerektirdiği nitelikli insan kaynağının geliştirilmesi

 Yurtdışından yerli ve yabancı nitelikli kişilerin ülkemize çekilmesi, bu amaçla gerekli düzenlemelerin yapılması

 TGB’ler, OSB’ler, kümeler, teknoloji platformları ve araştırma merkezleri arasında işbirliğinin artırılması

 Uluslararası akredite olmuş araştırma, ölçüm ve test altyapısının oluşturulması

3. Bileşen: Teknolojik Ürünlere Yönelik Yerli Üretim ve İhracatın Artırılması

 Kamu alımları yoluyla yerli üretimin desteklenmesi

 Yerli üretilen teknolojik ürünlerin uluslararasılaşmasına yönelik desteklerin sağlanması, ihracatın teşvik edilmesi

 Teknoloji transfer programı başlatılması ve yerlileştirilen teknolojilerin başta KOBİ’ler olmak üzere sektör tabanına yaygınlaştırılması

 Ar-Ge odaklı uluslararası doğrudan yatırımların artırılması

4. Bileşen: Yenilikçi Girişimciliğin Desteklenmesi

 Finansmana erişimi artırmak amacıyla girişim sermayesi ve bireysel katılım sermayesi imkânlarının geliştirilmesi

 TGB’lerin öncelikli sektörlerde odaklanmalarının sağlanması

 Hızlandırıcı ve kuluçka merkezlerinin kurulması ve mevcutların geliştirilmesi

 Kümelenme çalışmalarının yaygınlaştırılması

5. Bileşen: Teknoloji Transferine Yönelik Mekanizmaların Oluşturulması

 Üniversite ve özel kesimde esnek çalışan özerk teknoloji transfer yapılarının ve bu yapıların destek, finansman ve işleyiş modellerinin oluşturulması

 Teknoloji transferine yönelik Ar-Ge, yenilik, fikri haklar, girişimcilik gibi konularda uzmanlaşmış nitelikli insan kaynağının artırılması

 Fikri mülkiyet hakkı sahipliği ve devrinin teknoloji transferini destekleyecek yapıya kavuşturulması

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

2. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

3. Bileşen: Ekonomi Bakanlığı

4. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

5. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

 

1.12. KAMU ALIMLARI YOLUYLA TEKNOLOJİ GELİŞTİRME VE YERLİ ÜRETİM PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

2012 yılı itibarıyla yaklaşık 94 milyar TL ile GSYH’nın yüzde 7’si olarak gerçekleşen kamu alımları ülkemizin Ar-Ge ve yenilik çalışmalarına katkı sağlanması açısından önemli bir fırsat oluşturmaktadır. Kamu İhale Kanununda yerli istekliler lehine yüzde 15 oranına kadar fiyat avantajı yer almakla birlikte, kamu alımları teknoloji transferine ya da sanayinin gelişimine yeterli katkıyı sağlayamamaktadır. Gelişmiş ülkelerde ise kamu alımları, yoğun bir şekilde yerli üretimi ve teknoloji geliştirilmesini desteklemek üzere bir politika aracı olarak kullanılmaktadır.

Kamu alımlarında Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine katkı sağlayacak yaklaşımların benimsenmesiyle yurtiçinde üretilen ürünlerin maliyetleri düşürülebilecek, ithal edilen ürünler yurtiçinde üretilebilecek ve ihraç pazarlarında yerli firmaların etkinliği artabilecektir. Bu programla kamu alımlarının; yeniliği, yerlileştirmeyi, teknoloji transferini ve yenilikçi girişimciliği teşvik edecek şekilde düzenlenmesi amaçlanmaktadır.

Program kapsamında kamu alımları ve kullanım hakkı tahsislerinde yerli Ar-Ge ve yenilik katkısının gözetilmesi; yeniliğin, yerlileştirmenin ve teknoloji transferinin teşvik edilmesi; kamu alımlarında uygulanacak politikalarla uluslararası doğrudan yatırımların artırılması öngörülmektedir.

ii. Program Hedefleri

 Kamu alımlarında orta-yüksek ve yüksek teknoloji sektörlerindeki yerli firmaların payının artırılması

 Yüksek teknoloji sektörlerinde uluslararası alanda markalaşma sürecinin desteklenmesi ve markalaşmış ürün sayısının artırılması

 Kamu tedarik sistemi yoluyla Ar-Ge harcamalarının artırılması

 Kamu alımlarında uygulanacak politikalarla uluslararası doğrudan yatırımların artırılması

iii. Performans Göstergeleri

 Kamu alımlarında yerli üretimin payı

 Kamu alımlarında KOBİ’lerin payı

 Kamu alım garantisine dayalı yerli üretimin toplam alımlar içindeki payı

 Yurtdışı alımlarda offset uygulaması yoluyla yerli sanayiye verilen pay

 Offset anlaşma sayısı ve tutarı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Kamu Tedarik Sisteminin Ar-Ge ve Yeniliği Destekleyecek Şekilde Düzenlenmesi

 Kamu kurum ve kuruluşlarının uzun vadeli ihtiyaç planlaması yapmasının sağlanması

 Kamu alımları veri tabanı ve portal oluşturulması

 Teknoloji yoğun ürünlerde kamu alım garantisine dayalı üretimin teşvik edilmesi

2. Bileşen: Finansman ve Organizasyon Modelinin Oluşturulması

 Stratejik kamu alımlarının yerli imkânlarla finanse edilmesi için model geliştirilmesi

 Kamu alımlarına yönelik strateji ve eylem planı oluşturulması

 Kamunun yurtdışı alımlarında offset uygulaması için bir model geliştirilmesi

 Kamuda ortak alımlar için bir model geliştirilmesi

 Kamu alımları ve kullanım hakkı tahsislerinin fikri mülkiyet sahipliği ve hammadde dâhil yerlilik oranı uygulamalarını içermesi

3. Bileşen: Mevzuat Altyapısının Oluşturulması

 Kamu tedariki ve kullanım hakkı tahsisi ile ilgili mevzuatta yerli üretim, yenilik ve teknoloji transferini teşvik edecek şekilde düzenleme yapılması

 Yurtdışı alımlara yönelik offset uygulaması için düzenleme yapılması

 Kamu alımları uygulamalarında KOBİ’ler lehine düzenlemeler yapılması

4. Bileşen: Kamu Alımlarıyla Girişimcilik ve Özel Sektörün Yenilik Kapasitesinin Güçlendirilmesi

 Kamu alımları yoluyla teknolojik alanlarda faaliyet gösteren işletme sayısının artırılması

 Savunma sanayiindeki offset uygulamasının enerji, ulaştırma, sağlık başta olmak üzere sivil alanlarda da yaygınlaştırılması

5. Bileşen: Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi

 Kamu alımlarıyla ilgili koordinasyon mekanizması oluşturulması

 Tedarikçi kamu kurumlarının şartname hazırlama, standart oluşturma gibi konularda kapasitelerinin güçlendirilmesi

 Üniversite, kamu kurumları ve özel sektörün bilgilendirilmesi yoluyla farkındalık oluşturulması

v. Koordinatör ve Sorumlu Kurum/Kuruluşlar

Genel Koordinatör: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

Bileşenlerden Sorumlu Kurum/Kuruluş

1. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

2. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

3. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

4. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı

5. Bileşen: Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığ

 

1.13. YERLİ KAYNAKLARA DAYALI ENERJİ ÜRETİM PROGRAMI

i. Programın Amacı ve Kapsamı

2011 ve 2012 yıllarında dış ticaret açığının sırasıyla yüzde 45 ve yüzde 62’si net enerji ithalatından kaynaklanmıştır. Hızla büyümekte olan enerji talebinin karşılanabilmesi için petrol, doğal gaz ve taşkömürü ithalatı sürekli artmaktadır. Bu durum enerjide yüksek oranlı dışa bağımlılığın sürmesine yol açmakta, cari işlemler dengesi ve enerji arz güvenliği üzerinde baskı oluşturmaktadır.

Türkiye ekonomisinin yüksek ve istikrarlı büyüyebilmesi için mümkün olan bütün yerli kaynakların enerji üretimi amacıyla değerlendirilmesi öncelikli bir husustur. Özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarının hem birincil enerji arzı hem de elektrik üretimi amacıyla değerlendirilmesi sürdürülebilir kalkınmanın temini açısından önem taşımaktadır. Bu programla yerli kaynakların enerji üretimindeki payının artırılması suretiyle enerjide dışa bağımlılığın azaltılması amaçlanmaktadır.

ii. Program Hedefleri

 2011 yılı sonunda birincil enerji üretiminde yüzde 28 olan yurtiçi ve yurtdışı petrol ve doğal gaz çıkarımları dâhil yerli kaynak payının, 2018 sonunda yüzde 35’e yükseltilmesi

 2012 yılında yaklaşık 39 milyar kWh olarak gerçekleşen linyit kaynaklı elektrik enerjisi üretiminin 2018 yılında 60 milyar kWh’e çıkarılması

 Plan döneminde 10.000 MW’lık ilave hidrolik kapasitenin devreye alınması

iii. Performans Göstergeleri

 Isı ve elektrik üretimi amaçlı linyit kullanımı miktarı

 Yerli petrol ve doğal gaz üretimi miktarı

 Yenilenebilir kaynaklardan sağlanan elektrik üretimi miktarı

 Güneş, jeotermal ve biyokütle kaynaklarından sağlanan ısı üretimi miktarı

 Benzin ve motorinle harmanlanan biyoetanol ve biyodizel miktarı

iv. Program Bileşenleri

1. Bileşen: Yerli Kömürlerin Elektrik Üretimi Amaçlı Değerlendirilmesi

 Afşin-Elbistan havzasındaki rezervlerin değerlendirilmesi için özel bir finansman yöntemi geliştirilmesi ve uygulanması

 Kamu elindeki işletilmeye hazır sahaların rödovans usulüyle özel sektöre devrinin sağlanması

 Kömür aramalarına hız verilerek rezervlerin artırılması

 Yerli kömürlerin kullanımdaki ısıl değerini artıracak veya kalitesini yükseltecek Ar-Ge çalışmalarına ağırlık verilmesi

 Yerli kömürlere dayalı elektrik üretim tesisi yatırımlarına yönelik teşvik uygulamasının izlenerek ihtiyaçlara göre güncellenmesi

 Kamu elinde bulunan linyit yakıtlı termik san